مقایسه تطبیقی تراز انرژی ایران در آینه ۱۰ استان انرژی‌خیز

خبرگزاری سفیر سبز ـ حسین بوذری؛ تراز انرژی به‌عنوان ابزاری کلیدی برای تحلیل وضعیت انرژی یک کشور به بررسی تولید، مصرف، صادرات و واردات منابع انرژی می‌پردازد.

ایران به‌عنوان یکی از کشورهای غنی از منابع انرژی، به‌خصوص نفت و گاز، نقش مهمی در بازار جهانی انرژی ایفا می‌کند. با توجه به تحولات اخیر و تلاش‌های انجام شده برای افزایش تولید و بهبود زیرساخت‌های انرژی، بررسی وضعیت تراز انرژی در استان‌های مختلف کشور به‌خصوص در استان‌های انرژی‌خیز، اهمیت ویژه‌ای دارد.

این گزارش به تحلیل تطبیقی تراز انرژی ایران در آینه ۱۰ استان انرژی‌خیز می‌پردازد و تلاش دارد تا روندهای تولید و مصرف انرژی را از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۴ مورد بررسی قرار دهد. با شناخت دقیق‌تر از ظرفیت‌ها و چالش‌های هر استان، می‌توان به راهکارهای بهینه‌تری برای توسعه پایدار و مدیریت منابع انرژی دست یافت.

این گزارش به بررسی تراز انرژی کل کشور ایران تا سال ۲۰۲۴ می‌پردازد و تولید، مصرف، صادرات و واردات انرژی در این سال را بررسی خواهد کرد.

۱. تولید انرژی

۱.۱. نفت

نفت یکی از مهم‌ترین منابع انرژی در ایران است. در سه ماهه سوم سال ۲۰۲۴، تولید نفت خام کشور به حدود ۴.۴۲ میلیون بشکه در روز می‌رسد که این رقم نشان‌دهنده تلاش‌های ایران برای افزایش تولید نفت پس از تحریم‌های بین‌المللی و بهبود زیرساخت‌های نفتی است.

تولید نفت گاز مایع (LPG): همچنین تولید نفت گاز مایع در سال ۲۰۲۴ به حدود ۸۰۰ هزار بشکه در روز می‌رسد که نشان‌دهنده توجه به فرآوری و تولید مشتقات نفتی است.

۱.۲. گاز طبیعی

گاز طبیعی به‌عنوان یکی از منابع انرژی پاک و با کارایی بالا، در ایران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و سال ۲۰۲۴، تولید گاز طبیعی کشور به حدود ۹۵۰ میلیون متر مکعب در روز می‌رسد.

میدان گازی پارس جنوبی: این میدان به‌عنوان بزرگ‌ترین میدان گازی جهان، بخش عمده‌ای از تولید گاز طبیعی ایران را تأمین می‌کند.

۱.۳. برق

تولید برق در ایران در سال ۲۰۲۴ به حدود ۳۰۰ هزار گیگاوات ساعت (GWh) می‌رسد و این رقم نشان‌دهنده تلاش‌های کشور برای تأمین نیاز‌های داخلی و افزایش ظرفیت تولید برق است.

منابع تولید برق:

نیروگاه‌های حرارتی: حدود ۸۰ درصد از تولید برق کشور از نیروگاه‌های حرارتی تأمین می‌شود.

نیروگاه‌های آبی: حدود ۱۰ درصد از تولید برق از نیروگاه‌های آبی تأمین می‌شود.

نیروگاه‌های تجدیدپذیر: سهم انرژی‌های تجدیدپذیر (مانند انرژی خورشیدی و بادی) در تولید برق به حدود ۱۰,۰۰۰ گیگاوات ساعت (GWh) می‌رسد.

۲. مصرف انرژی

۲.۱. نفت

مصرف داخلی نفت خام و مشتقات آن در سال ۲۰۲۴ به حدود ۱.۸ میلیون بشکه در روز می‌رسد. این رقم نشان‌دهنده نیاز بالای کشور به نفت برای تأمین انرژی صنایع و حمل و نقل است.

۲.۲. گاز طبیعی

مصرف گاز طبیعی در کشور به حدود ۷۰۰ میلیون متر مکعب در روز می‌رسد. این رقم نشان‌دهنده افزایش استفاده از گاز طبیعی به عنوان منبع اصلی انرژی در صنایع و مصارف خانگی است.

۲.۳. برق

مصرف برق در ایران در سال ۲۰۲۴ به حدود ۳۲۰ هزار گیگاوات ساعت (GWh) می‌رسد و این افزایش مصرف برق به دلیل رشد جمعیت و توسعه صنایع و زیرساخت‌هاست.

۳. صادرات و واردات انرژی

۳.۱. صادرات

نفت: صادرات نفت خام ایران در سال ۲۰۲۴ حدود ۱.۵ میلیون بشکه در روز است و این رقم نشان‌دهنده تلاش‌های کشور برای بازگشت به بازار‌های جهانی پس از تحریم‌هاست.

گاز طبیعی: صادرات گاز طبیعی به کشور‌های همسایه به‌خصوص ترکیه و عراق به حدود ۳۰ میلیون متر مکعب در روز می‌رسد و این صادرات به تقویت روابط اقتصادی با کشور‌های همسایه کمک می‌کند، براساس اعلام یورواستات، صادرات گاز ایران به ترکیه در سال ۲۰۲۴ با رشد ۳۰ درصدی نسبت به سال قبل از آن به ۷ میلیارد متر مکعب رسید.

برق: صادرات برق به کشور‌های همسایه به حدود ۱۰,۰۰۰ گیگاوات ساعت (GWh) می‌رسد و این صادرات به‌عنوان یک منبع درآمد مهم برای کشور محسوب می‌شود.

۳.۲. واردات

واردات گاز: به‌دلیل محدودیت‌های داخلی و توسعه منابع گاز، واردات گاز طبیعی تقریباً صفر است.

واردات برق: واردات برق از کشور‌های همسایه در حدود ۲,۰۰۰ گیگاوات ساعت (GWh) در سال ۲۰۲۴ است. این واردات معمولاً در زمان‌های اوج مصرف و برای تأمین نیاز‌های فوری انجام می‌شود.

۴. تراز انرژی کل کشور

تراز انرژی کل کشور در سال ۲۰۲۴ به صورت زیر است:

شاخص    مقدار

شاخص	مقدار
تولید نفت خام	3.8 میلیون بشکه در روز
مصرف نفت	1.8 میلیون بشکه در روز
صادرات نفت	1.5 میلیون بشکه در روز
تولید گاز طبیعی	950 میلیون متر مکعب در روز
مصرف گاز طبیعی	700 میلیون متر مکعب در روز
صادرات گاز	30 میلیون متر مکعب در روز
تولید برق	300,000 گیگاوات ساعت
مصرف برق	320,000 گیگاوات ساعت
صادرات برق	10,000 گیگاوات ساعت
واردات برق	2,000 گیگاوات ساعت

۵. چالش‌ها و فرصت‌ها

۵.۱. چالش‌ها

آلودگی محیط زیست: استفاده از سوخت‌های فسیلی و توجهی ناکافی به انرژی‌های تجدیدپذیر منجر به آلودگی‌های زیست‌محیطی شده است.

تحریم‌ها: تحریم‌های بین‌المللی بر صادرات نفت و گاز تأثیر گذاشته و نیاز به تنوع در منابع درآمدی را افزایش داده است.

زیرساخت‌ها: نیاز به بهبود زیرساخت‌های انرژی و فناوری‌های نوین برای افزایش بهره‌وری و کاهش هدررفت انرژی وجود دارد.

۵.۲. فرصت‌ها

انرژی‌های تجدیدپذیر: با توجه به ظرفیت‌های بالای ایران در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر، می‌توان به توسعه این منابع توجه بیشتری کرد.

جذب سرمایه‌گذاری خارجی: با بهبود روابط بین‌المللی و کاهش تحریم‌ها، امکان جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی برای توسعه زیرساخت‌های انرژی وجود دارد.

توسعه فناوری: ارتقای فناوری‌های انرژی می‌تواند به افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های تولید انرژی کمک کند.

استان تهران
تولید برق

۲۰۱۰: ۳۰,۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۴۰,۰۰۰ GWh

مصرف برق

۲۰۱۰: ۵۰,۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۶۰,۰۰۰ GWh

استان اصفهان

تولید برق

۲۰۱۰: ۲۵,۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۳۰,۰۰۰ GWh

مصرف برق

۲۰۱۰: ۳۰,۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۳۵,۰۰۰ GWh

استان خوزستان

تولید نفت

۲۰۱۰: ۱.۵ میلیون بشکه در روز
۲۰۲۴: ۱.۵ میلیون بشکه در روز

تولید برق

۲۰۱۰: ۲۰,۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۲۵,۰۰۰ GWh

مصرف برق

۲۰۱۰: ۱۵,۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۲۰,۰۰۰ GWh

استان مازندران

تولید برق

۲۰۱۰: ۸,۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۱۰,۰۰۰ GWh

مصرف برق

۲۰۱۰: ۱۰,۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۱۲,۰۰۰ GWh

استان گلستان

تولید برق

۲۰۱۰: ۴,۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۵,۰۰۰ GWh

مصرف برق

۲۰۱۰: ۵,۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۶,۰۰۰ GWh

استان گیلان

تولید برق

۲۰۱۰: ۶,۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۸,۰۰۰ GWh

مصرف برق

۲۰۱۰: ۷,۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۹,۰۰۰ GWh

استان هرمزگان

تولید نفت

۲۰۱۰: ۳۰۰,۰۰۰ بشکه در روز
۲۰۲۴: ۳۰۰,۰۰۰ بشکه در روز
تولید برق

۲۰۱۰: ۱۲,۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۱۵,۰۰۰ GWh

مصرف برق

۲۰۱۰: ۱۰,۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۱۲,۰۰۰ GWh

استان بوشهر

تولید نفت

۲۰۱۰: ۴۰۰,۰۰۰ بشکه در روز
۲۰۲۴: ۵۰۰,۰۰۰ بشکه در روز
تولید برق

۲۰۱۰: ۸,۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۱۰,۰۰۰ GWh

مصرف برق

۲۰۱۰: ۷,۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۸,۰۰۰ GWh

استان فارس

تولید برق

۲۰۱۰: ۱۵,۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۲۰,۰۰۰ GWh

مصرف برق

۲۰۱۰: ۲۰,۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۲۵,۰۰۰ GWh

استان سیستان و بلوچستان
تولید برق

۲۰۱۰: ۳,۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۵,۰۰۰ GWh

مصرف برق

۲۰۱۰: ۵,۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۷,۰۰۰ GWh

تراز انرژی کل کشور ایران تا سال ۲۰۲۴ نشان‌دهنده ظرفیت‌های بالای کشور در زمینه تولید و صادرات انرژی است، با این شرایط، چالش‌های زیست‌محیطی و اقتصادی نیازمند توجه و برنامه‌ریزی دقیق هستند. با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، ایران می‌تواند به‌عنوان یک بازیگر کلیدی در بازار جهانی انرژی باقی بماند و به توسعه پایدار دست یابد.

از سوی دیگر تراز انرژی کل کشور ایران از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۴ نشان‌دهنده افزایش تولید و مصرف انرژی در استان‌های مختلف است.

استان‌های تولیدکننده نفت و گاز مانند خوزستان و هرمزگان همچنان نقش کلیدی در تأمین انرژی کشور دارند، در حالی که استان‌های صنعتی و پرجمعیت مانند تهران و اصفهان به‌عنوان مصرف‌کنندگان عمده انرژی شناخته می‌شوند.

تراز انرژی کل کشور به تفکیک استان‌ها تا سال ۲۰۲۴

استان تهران

تولید برق: ۴۰,۰۰۰ گیگاوات ساعت (GWh) از نیروگاه‌های حرارتی و تجدیدپذیر

مصرف برق: ۶۰,۰۰۰ گیگاوات ساعت (GWh)

نقش: مرکز مصرف برق و انرژی، با نیاز بالا به تأمین انرژی

استان اصفهان

تولید برق

۲۵،۰۰۰ GWh
۳۰،۰۰۰ GWh

مصرف برق

۳۰،۰۰۰ GWh
۳۵،۰۰۰ GWh

نقش: یکی از مراکز صنعتی کشور و مصرف‌کننده عمده انرژی

استان خوزستان

تولید نفت: ۲.۷۰۰ میلیون بشکه در روز

تولید برق: حدود ۲۵,۰۰۰ گیگاوات ساعت (GWh)

مصرف برق: حدود ۲۰,۰۰۰ گیگاوات ساعت (GWh)

نقش: یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت و گاز در کشور

استان مازندران

تولید برق: حدود ۱۰,۰۰۰ گیگاوات ساعت (GWh)

مصرف برق: حدود ۱۲,۰۰۰ گیگاوات ساعت (GWh)

نقش: تأمین بخشی از نیاز‌های انرژی در شمال کشور

استان گلستان

تولید برق: حدود ۵,۰۰۰ گیگاوات ساعت (GWh)

مصرف برق: حدود ۶,۰۰۰ گیگاوات ساعت (GWh)

نقش: تأمین انرژی برای کشاورزی و صنایع کوچک

استان گیلان

تولید برق: حدود ۸,۰۰۰ گیگاوات ساعت (GWh)

مصرف برق: حدود ۹,۰۰۰ گیگاوات ساعت (GWh)

نقش: تأمین انرژی برای کشاورزی و گردشگری

استان هرمزگان

تولید نفت: حدود ۳۰۰,۰۰۰ بشکه در روز

تولید برق: حدود ۱۵,۰۰۰ گیگاوات ساعت (GWh)

مصرف برق: حدود ۱۲,۰۰۰ گیگاوات ساعت (GWh)

نقش: بندر استراتژیک و مرکز صادرات نفت و گاز

استان بوشهر

تولید نفت: حدود ۵۰۰,۰۰۰ بشکه در روز

تولید برق: حدود ۱۰,۰۰۰ گیگاوات ساعت (GWh)

مصرف برق: حدود ۸,۰۰۰ گیگاوات ساعت (GWh)

نقش: مرکز تولید انرژی و صادرات نفت

استان فارس

تولید برق: حدود ۲۰,۰۰۰ گیگاوات ساعت (GWh)

مصرف برق: حدود ۲۵,۰۰۰ گیگاوات ساعت (GWh)

نقش: یکی از استان‌های صنعتی و کشاورزی

استان سیستان و بلوچستان

تولید برق: حدود ۵,۰۰۰ گیگاوات ساعت (GWh)

مصرف برق: حدود ۷,۰۰۰ گیگاوات ساعت (GWh)

نقش: نیاز به توسعه زیرساخت‌های انرژی

مقایسه تطبیقی تراز انرژی استان انرژی‌خیز(سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۲۴)

استان تهران

 تولید برق

۲۰۱۰: ۳۰،۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۴۰،۰۰۰ GWh
 
مصرف برق

۲۰۱۰: ۵۰،۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۶۰،۰۰۰ GWh

استان اصفهان

 تولید برق

۲۰۱۰: ۲۵،۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۳۰،۰۰۰ GWh

مصرف برق

۲۰۱۰: ۳۰،۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۳۵،۰۰۰ GWh

استان خوزستان

 تولید نفت

۲۰۱۰: ۱.۵ میلیون بشکه در روز
۲۰۲۴: ۲.۷ میلیون بشکه در روز

تولید برق

۲۰۱۰: ۲۰،۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۲۵،۰۰۰ GWh

مصرف برق

۲۰۱۰: ۱۵،۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۲۰،۰۰۰ GWh

استان مازندران

 تولید برق

۲۰۱۰: ۸،۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۱۰،۰۰۰ GWh

مصرف برق

۲۰۱۰: ۱۰،۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۱۲،۰۰۰ GWh

استان گلستان

 تولید برق

۲۰۱۰: ۴،۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۵،۰۰۰ GWh

مصرف برق

۲۰۱۰: ۵،۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۶،۰۰۰ GWh

استان گیلان

تولید برق

۲۰۱۰: ۶،۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۸،۰۰۰ GWh

مصرف برق

۲۰۱۰: ۷،۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۹،۰۰۰ GWh

استان هرمزگان

 تولید نفت

۲۰۱۰: ۳۰۰،۰۰۰ بشکه در روز
۲۰۲۴: ۳۰۰،۰۰۰ بشکه در روز
تولید برق

۲۰۱۰: ۱۲،۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۱۵،۰۰۰ GWh

مصرف برق

۲۰۱۰: ۱۰،۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۱۲،۰۰۰ GWh

استان بوشهر

 تولید نفت

۲۰۱۰: ۴۰۰،۰۰۰ بشکه در روز
۲۰۲۴: ۵۰۰،۰۰۰ بشکه در روز
 
تولید برق

۲۰۱۰: ۸،۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۱۰،۰۰۰ GWh

مصرف برق

۲۰۱۰: ۷،۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۸،۰۰۰ GWh

استان فارس

تولید برق

۲۰۱۰: ۱۵،۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۲۰،۰۰۰ GWh

مصرف برق

۲۰۱۰: ۲۰،۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۲۵،۰۰۰ GWh

استان سیستان و بلوچستان

تولید برق

۲۰۱۰: ۳،۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۵،۰۰۰ GWh
 
مصرف برق

۲۰۱۰: ۵،۰۰۰ GWh
۲۰۲۴: ۷،۰۰۰ GWh

نتیجه‌گیری

تراز انرژی کل کشور تا سال ۲۰۲۴ نشان‌دهنده تفاوت‌های قابل توجه در تولید و مصرف انرژی در استان‌های مختلف است. استان‌های تولیدکننده نفت و گاز مانند خوزستان و هرمزگان نقش کلیدی در تأمین انرژی کشور دارند، در حالی که استان‌های صنعتی مانند اصفهان و تهران به‌عنوان مصرف‌کنندگان عمده انرژی شناخته می‌شوند.

منابع

سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی ایران (ساتبا)

اطلاعات و آمار مربوط به تولید و مصرف انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور

سایت رسمی ساتبا

وزارت نفت

آمار و اطلاعات مربوط به تولید و صادرات نفت و گاز

سایت رسمی وزارت نفت

شرکت ملی گاز ایران

اطلاعات مربوط به تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور

سایت رسمی شرکت ملی گاز

سازمان برق ایران (توانیر)

آمار مربوط به تولید و مصرف برق و اطلاعات مربوط به نیروگاه‌ها

سایت رسمی توانیر

گزارش‌های سالانه و فصلی مرکز آمار ایران

داده‌های اقتصادی و انرژی کشور

سایت رسمی مرکز آمار ایران

سازمان برنامه و بودجه کشور

اطلاعات مربوط به سیاست‌های انرژی و برنامه‌های توسعه‌ای

سایت رسمی سازمان برنامه و بودجه

گزارش‌های بین‌المللی (IEA و OPEC)

گزارش‌های جهانی در زمینه انرژی که شامل آمار و تحلیل‌های مربوط به تولید و مصرف انرژی در ایران و سایر کشور‌ها است.

سازمان بین‌المللی انرژی (IEA)

سازمان کشور‌های صادرکننده نفت (OPEC)

منابع مقالات علمی و پژوهشی منتشر شده در مجلات علمی

Renewable and Sustainable Energy Reviews

(بررسی انرژی‌های تجدیدپذیر و پایدار)

مقالاتی در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر و تحلیل‌های انرژی

Energy Policy

(سیاست انرژی)

مقالاتی در مورد سیاست‌های انرژی و تأثیرات اقتصادی و اجتماعی آنها

Journal of Cleaner Production

(مجله تولید پاکتر)

مقالاتی در زمینه تولید پاک و بهینه‌سازی مصرف انرژی

Energy

مقالاتی در زمینه فناوری‌های انرژی و تحلیل‌های اقتصادی

پایگاه‌های داده علمی

ScienceDirect

دسترسی به مقالات علمی در زمینه‌های مختلف از جمله انرژی و محیط زیست

SpringerLink

مقالات و کتاب‌های علمی در زمینه‌های مختلف از جمله انرژی و سیاست‌های انرژی

IEEE Xplore

مقالات و کنفرانس‌های مرتبط با فناوری‌های انرژی و برق

گزارش‌های بین‌المللی

International Energy Agency (IEA

گزارش‌های سالانه و تحلیلی در زمینه وضعیت انرژی جهانی و منطقه‌ای

World Energy Council

گزارش‌های جهانی در زمینه انرژی و تحلیل‌های مربوط به آینده انرژی

United Nations Development Programme (UNDP)

گزارش‌هایی درباره توسعه پایدار و انرژی

پایگاه‌های داده دانشگاهی

Thomson Reuters Web of Science

پایگاه داده‌ای برای جستجوی مقالات علمی و ارزیابی استنادها

Scopus

پایگاه داده‌ای برای جستجوی مقالات علمی و تحلیل استنادات

کنفرانس‌ها و سمینار‌های علمی

International Conference on Renewable Energy and Resources

مقالات و ارائه‌های علمی در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر

Annual International Conference on Energy and Environment

مقالات و تحقیقات جدید در زمینه انرژی و محیط زیست

مثال‌های خاص از مقالات

Aghaei, M. , & Gholami, M. (۲۰۲۱). “Energy consumption and economic growth: Evidence from Iran. ” Energy Policy, ۱۴۹, ۱۱۲-۱۲۳

Mohammadi, A. , & Ranjbar, K. (۲۰۲۰). “The role of renewable energy in sustainable development: A case study of Iran. ” Renewable and Sustainable Energy Reviews, ۱۱۹, ۱۰۹-۱۲۰

Zarifian, P. , & Khosravi, A. (۲۰۲۲). “Analysis of energy efficiency in Iran’s industrial sector. ” Energy, ۲۳۹, ۱۲۲-۱۳۴