پیازا ناوونا (Piazza Navona) در رم

پیازا ناوونا یکی از معروف ترین و زیباترین میدان های باروک رم است که بر روی بقایای استادیوم باستانی دومیتیان بنا شده و با سه فواره باشکوه، از جمله فواره چهار رودخانه برنینی، و کلیسای سانت آنیزه این آگونه بورومینی، قلب تپنده تاریخ و هنر این شهر محسوب می شود. این میدان نه تنها گنجینه ای از شاهکارهای معماری و مجسمه سازی است، بلکه نبض زندگی معاصر رم را نیز در خود جای داده و با فضای پرجنب وجوش و هنری خود، هر بازدیدکننده ای را شیفته می کند. پیازا ناوونا یک بوم زنده است؛ جایی که هر قدم داستان هزاران سال تاریخ را نجوا می کند و هر فواره، شاهدی بر نبوغ هنرمندانی است که رم را به شهر ابدی تبدیل کرده اند. در این میدان، تاریخ باستان با شور و شوق هنر باروک درآمیخته و تجربه منحصر به فردی را برای هر کاوشگری رقم می زند. از قدم زدن در میان فواره های بی نظیر تا تماشای هنرنمایی نقاشان و نوازندگان خیابانی، هر لحظه در پیازا ناوونا، خود تجربه ای فراموش نشدنی است که شما را به عمق فرهنگ و زیبایی رم می برد.

سفری به ریشه های باستانی: از استادیوم دومیتیان تا تولد پیازا ناوونا

برای درک کامل شکوه کنونی پیازا ناوونا در رم، باید به گذشته ای بسیار دورتر، یعنی قرن اول میلادی، سفر کنیم. در آن زمان، امپراتور تیتوس فلاویوس دومیتیان، استادیوم عظیمی را در این مکان بنا کرد. این استادیوم که به نام خود او استادیوم دومیتیان شناخته می شد، محلی برای برگزاری مسابقات ورزشی و بازی های آگونِس (Agones) بود؛ واژه ای یونانی به معنای رقابت یا مسابقه که ریشه های نام فعلی ناوونا را در خود پنهان کرده است. ابعاد و شکل بیضوی این استادیوم، دقیقاً همان چیزی است که امروز میدان ناوونا را به این فرم خاص و کشیده درآورده است. تصور کنید، در گذشته های دور، تماشاگران رومی برای دیدن مسابقات ارابه رانی و دیگر رویدادهای ورزشی در همین فضا گرد هم می آمدند.

با گذشت زمان و فروپاشی امپراتوری روم غربی، استادیوم دومیتیان نیز مانند بسیاری از بناهای باشکوه روم، رو به ویرانی گذاشت. مصالح گران بهای آن برای ساخت و سازهای جدید مورد استفاده قرار گرفت و این مکان به تدریج ماهیت استادیومی خود را از دست داد. اما شکل کلی آن همچنان پابرجا ماند و در اواخر قرن پانزدهم میلادی، این فضای بیضوی شکل به یک مکان عمومی برای برگزاری بازار هفتگی شهر تبدیل شد. این اتفاق نقطه عطفی در تاریخ پیازا ناوونا بود؛ زیرا بازار شهر که پیشتر در کامپیدولیو برگزار می شد، به اینجا منتقل شد و این مکان دوباره به قلب تپنده فعالیت های اجتماعی و تجاری رم تبدیل گشت.

تغییر نام از سیرکوس آگونالیس (Circus Agonalis) به ناوونه و سپس ناوونا، خود داستانی از تکامل زبانی و فرهنگی رم است. از واژه آگونِس (Agones) که به معنای مسابقه است، به تدریج نام این منطقه به این آگونه (in Agone) تغییر یافت و سپس به شکلی ساده تر و محاوره ای تر، به ناوونه و سرانجام ناوونا دگرگون شد؛ نامی که امروزه برایمان آشناست.

اما اوج شکوه و تحول پیازا ناوونا در قرن هفدهم و با ظهور سبک باروک رقم خورد. پاپ اینوسنت دهم، که از خاندان بانفوذ پامفیلی بود، نقش حیاتی در این دگرگونی ایفا کرد. قصر خانوادگی او، کاخ پامفیلی، مشرف به میدان بود و او مصمم بود تا این میدان را به نمادی از قدرت و اعتبار خانواده اش و کلیسای کاتولیک تبدیل کند. او بزرگترین معماران و هنرمندان عصر خود را به کار گرفت، از جمله جان لورنتسو برنینی، فرانچسکو بورومینی و جیرولامو رائینالدی. این هنرمندان با نبوغ خود، پیازا ناوونا را به یک شاهکار بی نظیر از هنر و معماری باروک تبدیل کردند و این میدان را در فهرست میدان های معروف رم برای همیشه جای دادند.

گنجینه های هنری پیازا ناوونا: قلب تپنده باروک رم

پیازا ناوونا یک موزه روباز بی بدیل است؛ هر گوشه و کنار این میدان داستانی از هنر و رقابت های هنری پرشور را روایت می کند. سه فواره عظیم، کلیسای باشکوه و کاخ های مجلل، این میدان را به یکی از برجسته ترین نمونه های معماری باروک در جهان تبدیل کرده اند.

فواره چهار رودخانه (Fontana dei Quattro Fiumi): شاهکار بی بدیل برنینی

درست در مرکز میدان ناوونا، شاهکار مطلق جان لورنتسو برنینی قرار دارد: فواره چهار رودخانه (Fontana dei Quattro Fiumi). این فواره که بین سال های ۱۶۴۸ تا ۱۶۵۱ ساخته شد، نه تنها یک اثر هنری است، بلکه نمادی از قدرت و گستردگی جهان بینی آن زمان محسوب می شود. برنینی با نبوغ بی مثال خود، این اثر را درست در مقابل کلیسای سانت آنیزه این آگونه طراحی کرد و با این کار، رقابت دیرینه خود با فرانچسکو بورومینی را به شیوه ای هنرمندانه به نمایش گذاشت. این فواره بیش از یک جاذبه گردشگری رم، کانون اصلی میدان است که هر نگاهی را به خود جذب می کند.

طراحی این فواره، چهار رودخانه بزرگ جهان در قاره های شناخته شده آن زمان را به تصویر می کشد: نیل (آفریقا)، گنگ (آسیا)، دانوب (اروپا) و ریو دلا پلاتا (قاره آمریکا). هر رودخانه با پیکره ای غول پیکر و جزئیات نمادین خود، ویژگی های آن منطقه را نشان می دهد. مثلاً پیکره نیل سر خود را پوشانده است، نمادی از سرچشمه ناشناخته این رود در آن زمان. اطراف این پیکره ها، موجودات اساطیری، حیوانات و گیاهان مرتبط با هر منطقه حکاکی شده اند که عمق و غنای فرهنگی این اثر را دوچندان می کند.

فواره چهار رودخانه برنینی، با الهام از رودخانه های نیل، گنگ، دانوب و ریو دلا پلاتا، نه تنها یک اثر هنری بی بدیل است، بلکه نمادی از قدرت و شناخت جهان در عصر باروک محسوب می شود و قلب تپنده پیازا ناوونا در رم است.

در بالای این فواره باشکوه، یک اوبلیسک مصری قرار دارد که در ابتدا برای استادیوم دومیتیان ساخته شده بود و بعدها از سیرک ماکسنتیوس به اینجا منتقل شد. حضور این اوبلیسک، ارتباط میدان را با ریشه های باستانی آن تقویت می کند و بر شکوه و عظمت اثر می افزاید. داستان های زیادی درباره رقابت برنینی و بورومینی در مورد این فواره و کلیسای روبروی آن نقل می شود که به جذابیت این مکان می افزاید. گفته می شود پیکره رود ریو دلا پلاتا دست خود را به نشانه ترس از ریزش کلیسای بورومینی بالا نگه داشته و پیکره نیل نیز سر خود را پوشانده تا این کلیسا را نبیند، هرچند که ساخت فواره قبل از اتمام نمای کلیسا بود.

کلیسای سانت آنیزه این آگونه (Sant’Agnese in Agone): شکوه بورومینی

درست روبروی فواره چهار رودخانه، کلیسای سانت آنیزه این آگونه (Sant’Agnese in Agone) قرار دارد که خود شاهکاری از معماری باروک است. ساخت این کلیسا که به افتخار قدیس آنیسه (آگنس) ساخته شد، در قرن هفدهم آغاز شد و معمارانی چون جیرولامو و کارلو رائینالدی کار را شروع کردند، اما این فرانچسکو بورومینی بود که با طراحی های انقلابی و پرپیچ وخم خود، به آن هویت باروک منحصر به فردش را بخشید. این کلیسا، نمادی از نبوغ بورومینی و یکی از جاذبه های گردشگری رم است که زیبایی اش چشم هر بیننده ای را خیره می کند.

داستان ساخت این کلیسا نیز با رقابت میان برنینی و بورومینی گره خورده است. نمای مقعر کلیسا که توسط بورومینی طراحی شد، به گونه ای است که به فواره برنینی فضا می دهد و آن را در آغوش می گیرد. این طراحی هوشمندانه، کنتراست و پویایی بی نظیری به میدان ناوونا بخشیده است. جزئیات برجسته معماری نمای بیرونی، از جمله ستون ها، مجسمه ها و گنبد باشکوه، نمونه ای عالی از سبک باروک است که با ظرافت و عظمت خود، بازدیدکنندگان را به تحسین وامی دارد.

کاخ پامفیلی (Palazzo Pamphili): نمادی از قدرت و هنر

در کنار کلیسای سانت آنیزه، کاخ پامفیلی (Palazzo Pamphili)، اقامتگاه باشکوه پاپ اینوسنت دهم و خاندان قدرتمند پامفیلی، خود نمادی از شکوه و قدرت این خانواده در عصر باروک است. این کاخ که توسط جیرولامو رائینالدی طراحی شد، با ابهت و عظمت خود، حضوری چشمگیر در میدان باروک رم دارد. داخل کاخ، گالری معروفی با نقاشی های دیواری استادانه پیترو دا کورتونا وجود دارد که از برجسته ترین آثار هنری دوره باروک محسوب می شوند.

امروزه، کاخ پامفیلی به عنوان سفارت برزیل در رم مورد استفاده قرار می گیرد، اما همچنان عظمت و زیبایی خود را حفظ کرده است. بازدید از این کاخ، اگرچه ممکن است محدود باشد، اما نمای بیرونی آن به تنهایی می تواند شما را با فضای زندگی اشراف زادگان و پاپ های قرن هفدهم رم آشنا کند.

فواره های جنوبی و شمالی: دل مورو و نپتون

علاوه بر فواره چهار رودخانه که در مرکز میدان قرار دارد، پیازا ناوونا میزبان دو فواره زیبای دیگر نیز هست که به زیبایی و تعادل بصری میدان کمک می کنند.

1. فواره دل مورو (Fontana del Moro): این فواره در انتهای جنوبی میدان قرار گرفته است. طراحی اولیه آن در سال ۱۵۷۵ توسط جیاکومو دلا پورتا انجام شد، اما مجسمه مور که در حال کشتی گرفتن با دلفین است، در سال ۱۶۷۳ توسط جان لورنتسو برنینی به آن اضافه شد. این مجسمه به فواره شخصیتی خاص بخشیده و آن را از دیگر فواره ها متمایز می کند.
2. فواره نپتون (Fontana di Nettuno): در انتهای شمالی میدان، فواره نپتون واقع شده است. این فواره نیز در سال ۱۵۷۴ توسط جیاکومو دلا پورتا طراحی شد، اما مجسمه نپتون (خدای دریاها) که در حال مبارزه با اختاپوس است، در سال ۱۸۷۸ توسط آنتونیو دلا بیتا به آن افزوده شد. هدف از این افزودن، ایجاد تعادل بصری با فواره دل مورو در انتهای دیگر میدان بود. نپتون با الهام از اساطیر یونان و روم، جلوه ای اسطوره ای به میدان می بخشد و بر عظمت و ابهت آن می افزاید.

هر سه فواره در میدان ناوونا، گواهی بر مهارت و خلاقیت هنرمندان باروک هستند و با جریان مداوم آب، حسی از زندگی و حرکت را به این فضای تاریخی می بخشند. صدای آب فواره ها، پس زمینه ای دلنشین برای فعالیت های روزمره و هنری در میدان ایجاد می کند.

تجربه زندگی در پیازا ناوونا: میدانی برای حس و حال رم

فراتر از سنگ و آب و هنر، پیازا ناوونا میدانی است که باید آن را با تمام وجود حس کرد. این میدان، نه تنها یک نقطه تاریخی، بلکه یک کانون زنده برای جاذبه های گردشگری رم و مرکز زندگی اجتماعی است که حس و حال واقعی پایتخت ایتالیا را به شما منتقل می کند. قدم زدن در این میدان، مانند ورق زدن یک کتاب مصور از تاریخ، هنر و فرهنگ رم است.

نقاشان، نوازندگان و کافه نشینی: روح زنده میدان

یکی از دلایل اصلی شهرت و جذابیت میدان ناوونا، حضور پرشور هنرمندان خیابانی است. این میدان به میدان نقاش ها نیز شهرت دارد. تصور کنید: در هر گوشه و کنار، نقاشانی را می بینید که با رنگ و قلم، زیبایی های رم یا پرتره هایی از رهگذران را خلق می کنند. نوازندگان خیابانی با نوای سازهایشان، فضایی رویایی و دلنشین ایجاد می کنند و کاریکاتوریست ها با شوخ طبعی خود، لبخند بر لب بازدیدکنندگان می آورند. این صحنه ها، پیازا ناوونا را به یک گالری هنری روباز تبدیل کرده اند که در آن، هنر با زندگی روزمره در هم آمیخته است.

نشستن در یکی از کافه ها و رستوران های اطراف میدان، از دیگر تجربیات لذت بخش در پیازا ناوونا است. بوی اسپرسو و غذاهای ایتالیایی در فضا می پیچد و شما می توانید در حین نوشیدن قهوه یا چشیدن پاستاهای خوشمزه، به تماشای جریان پرهیاهوی زندگی در میدان بنشینید. گفتگوهای پرشور مردم، خنده کودکان، و هنرنمایی های خیابانی، همگی حسی از زندگی و سرزندگی را به شما منتقل می کنند. غروب ها، با روشن شدن چراغ ها و افزایش شور و هیجان، میدان به اوج زیبایی خود می رسد و حسی جادویی را تجربه می کنید که رم را تا ابد در قلب شما جای می دهد.

رویدادها و جشن ها: تقویم پرجنب وجوش پیازا

تاریخ پیازا ناوونا تنها به معماری و مجسمه سازی محدود نمی شود، بلکه این میدان همواره صحنه رویدادها و جشن های بزرگ بوده است. یکی از جذاب ترین رویدادهای تاریخی، آب گرفتگی میدان بود. در قرون ۱۷ و ۱۸، در برخی از شنبه ها و یکشنبه های ماه اوت، فواره ها بسته می شدند تا میدان را آب گرفته و مردم در آن به قایق سواری و تفریح بپردازند. این جشن های تابستانی، که توسط خاندان پامفیلی سازماندهی می شد، جلوه ای منحصر به فرد به میدان باروک رم می بخشید و مردم را برای ساعاتی از گرمای تابستان رهایی می بخشید.

امروزه، یکی از مهمترین رویدادهایی که پیازا ناوونا را متحول می کند، بازار کریسمس پیازا ناوونا است. از اوایل دسامبر تا اوایل ژانویه، میدان با غرفه های رنگارنگ، چراغانی های زیبا، و بوی شیرینی های مخصوص کریسمس پر می شود. این بازار با اسباب بازی ها، صنایع دستی، و حال و هوای جشن و شادی، بازدیدکنندگان را به دنیایی از خاطرات کریسمس می برد و تجربه ای فراموش نشدنی از رم را در فصل زمستان رقم می زند. در طول تاریخ، میدان ناوونا میزبان رویدادهای تئاتری و فعالیت های موقت زیادی بوده که نشان از نقش محوری آن در زندگی اجتماعی و فرهنگی رم دارد.

نکات کلیدی برای بازدید بهتر

• بهترین زمان بازدید: برای لذت بردن از آرامش و عظمت پیازا ناوونا، صبح زود را انتخاب کنید. نور ملایم خورشید، جزئیات معماری را زیباتر نشان می دهد. اگر به دنبال تجربه فضای پرجنب وجوش و هنری هستید، غروب و شب ها بهترین زمان است.
• مدت زمان پیشنهادی: حداقل ۲ تا ۳ ساعت را برای گشت وگذار کامل در میدان، تماشای فواره ها، بازدید از کلیسا (در صورت امکان)، و نشستن در یکی از کافه ها اختصاص دهید.
• فعالیت های پیشنهادی: حتماً دوربین عکاسی به همراه داشته باشید تا زیبایی های فواره ها و معماری را ثبت کنید. از تماشای هنرنمایی نقاشان میدان ناوونا و نوازندگان خیابانی لذت ببرید و حتی شاید یک پرتره از خود بکشید. نوشیدن یک اسپرسو یا بستنی ایتالیایی در کنار فواره ها، تجربه ای لذت بخش خواهد بود.
• رتبه بالای جهانی: پیازا ناوونا به دلیل زیبایی های بی نظیر و تجربه فراموش نشدنی که ارائه می دهد، همواره در وب سایت های گردشگری معتبر مانند TripAdvisor، رتبه بالایی در میان جاذبه های گردشگری رم کسب کرده است و از میدان های معروف رم به شمار می رود.

راهنمای دسترسی به پیازا ناوونا و جاذبه های اطراف

رسیدن به پیازا ناوونا در رم بسیار آسان است، زیرا این میدان در قلب تاریخی شهر و در فاصله پیاده روی از بسیاری از جاذبه های گردشگری رم دیگر قرار دارد. رم شهری است که باید آن را پیاده کاوش کرد و این میدان فرصتی عالی برای این کار فراهم می آورد.

چگونه به میدان ناوونا برسیم؟

1. پیاده روی: اگر در مرکز شهر رم اقامت دارید، پیاده روی بهترین راه برای رسیدن به پیازا ناوونا است. از پانتئون، تنها ۵ تا ۱۰ دقیقه پیاده روی در کوچه پس کوچه های زیبای رم فاصله دارید. از میدان ونزیا یا تروو نیز حدود ۱۵ تا ۲۰ دقیقه طول می کشد تا به این میدان برسید. این مسیرهای پیاده روی خود مملو از دیدنی های جذاب و مغازه های محلی هستند.
2. اتوبوس: چندین خط اتوبوس در نزدیکی میدان ناوونا ایستگاه دارند. می توانید از اتوبوس های محلی استفاده کنید تا به ایستگاه های مانند Zanardelli یا Corso Rinascimento برسید که در فاصله چند قدمی میدان قرار دارند.
3. مترو: نزدیک ترین ایستگاه مترو به پیازا ناوونا، ایستگاه باربرینی (خط A) یا کلوسئو (خط B) است. با این حال، از این ایستگاه ها نیز باید حدود ۱۵ تا ۲۰ دقیقه پیاده روی کنید یا یک اتوبوس به سمت میدان بگیرید.
4. تاکسی یا خودروی اشتراکی: این گزینه ها راحت ترین راه برای رسیدن به میدان هستند، اما به دلیل ترافیک سنگین در مرکز شهر رم، ممکن است زمان بیشتری طول بکشد و گران تر باشد.

جاذبه های نزدیک پیازا ناوونا

میدان ناوونا در کنار بسیاری از دیگر جاذبه های گردشگری رم قرار دارد و می توانید برنامه بازدید خود را به گونه ای تنظیم کنید که از چندین مکان در یک روز دیدن کنید:

• پانتئون: این معبد باستانی و باشکوه، تنها چند دقیقه پیاده روی از پیازا ناوونا فاصله دارد.
• کامپو دِ فیوری (Campo de’ Fiori): این میدان تاریخی با بازار پر جنب وجوش و رستوران های سنتی، مکان عالی برای تجربه فرهنگ محلی رم است و در فاصله کمی از ناوونا قرار دارد.
• قلعه سنت آنجلو (Castel Sant’Angelo): این قلعه تاریخی که در کنار رودخانه تیبر قرار دارد، کمی دورتر است اما پیاده روی دلپذیری در امتداد رودخانه شما را به آنجا می رساند.
• کلیسای سنت لوئیجی دی فرانچسی (San Luigi dei Francesi): این کلیسا که تنها چند قدمی ناوونا قرار دارد، میزبان سه شاهکار کاراواجو است که برای علاقه مندان به هنر بسیار جذاب خواهد بود.

در اطراف میدان ناوونا، هتل ها، مهمان خانه ها، و فروشگاه های متعددی نیز وجود دارند که اقامت و خرید را برای بازدیدکنندگان آسان می کنند. با برنامه ریزی دقیق، می توانید روزی پربار و خاطره انگیز را در این بخش تاریخی رم بگذرانید.

نتیجه گیری: پیازا ناوونا، جواهری در قلب ابدی رم

پیازا ناوونا در رم فراتر از یک میدان شهری است؛ این مکان، یک کپسول زمان است که در خود تاریخ، هنر، و فرهنگ رم را به زیبایی هرچه تمام تر جای داده است. از ریشه های باستانی اش به عنوان استادیوم دومیتیان گرفته تا تبدیل شدن به یکی از باشکوه ترین نمونه های معماری باروک با شاهکارهای برنینی و بورومینی، هر سنگ و هر فواره در این میدان داستانی برای گفتن دارد. این میدان، جایی است که عظمت گذشته با انرژی زنده حال در هم می آمیزد و یک تجربه حسی و بصری بی نظیر را برای هر بازدیدکننده ای رقم می زند.

چه در حال تماشای فواره چهار رودخانه باشید، چه در حال تحسین شکوه کلیسای سانت آنیزه این آگونه، یا صرفاً در یکی از کافه های دنج اطراف نشسته و به تماشای نقاشان میدان ناوونا بپردازید، پیازا ناوونا حسی از اتصال عمیق به روح رم را در شما زنده می کند. این میدان با فضای پرجنب وجوش، هنرمندان خیابانی، و رویدادهای فصلی مانند بازار کریسمس پیازا ناوونا، دعوتی دائمی برای غرق شدن در زیبایی های ابدی پایتخت ایتالیا است. بازدید از میدان ناوونا نه تنها یک گردش تفریحی، بلکه یک سفر الهام بخش به قلب تپنده هنر و تاریخ جهان است. تجربه ای که تا مدت ها در خاطرتان باقی خواهد ماند.