خبرسازترین اتفاقات حوزه موسیقی در سالی که گذشت/ هم تلخ هم شیرین!

بی تردید سال 1402 برای موسیقی ایران دربرگیرنده رویدادها و اتفاقاتی بود که رجوع دوباره به آنها می تواند مشتمل بر مطالعه و بازخوانی قصه ها و روایت هایی باشد که برخی از آنها در گستره فهم هنرمندان و مخاطبان، قصه هایی تلخ و ناخوشایند و برخی دیگر از حکایت هایش اتفاقات شیرینی بود که هم برای فعالان عرصه موسیقی و هم برای مخاطبانش، انتقال دهنده حس و حال خوبی شد و توانست در حافظه شنیداری شان جایگاه بالایی پیدا کند.

فرآیندی به شدت پرفراز و نشیب که نشات گرفته از آنچه «خوب» یا «بد» در جامعه اتفاق افتاد، دچار تغییر و تحول شد و شرایطی را ایجاد کرد که جریان موسیقی همچنان به عنوان یکی از مهم ترین عناصر در دگرگونی رفتار اجتماعی شهروندان، تاثیر مستقیمی بر جای بگذارد.

این مسیر اگرچه به دلیل حجم گسترده ملاحظات و اظهارنظرهای کارشناسانه ای که در حوزه موسیقی وجود دارد، هنوز نمی تواند همچون سینما در شرایط متفاوت تری قرار گیرد، اما بی گمان یکی از مهم ترین مولفه های هنری برای پیشرفت و ارتقای نظام اقتصادی فرهنگ و هنر است. اکنون موسیقی در ردیف یکی از بهترین بسترها برای کسب درآمد و بازاریابی فعالیت های فرهنگی هنری دنیا قرار گرفته و می تواند برای آنچه از آن به عنوان منافع اقتصادی یاد می کنیم، ایفای نقش کند.

مهرنوشت: شرایطی که فارغ از آنچه در موسیقی پاپ کم و بیش تجربه شده، هنوز نتوانسته در قاعده ای نظام مند مبتنی بر توسعه اقتصادی نقش ایفا کند. چارچوبی که به نظر می آید با توجه به کسب تجربیاتی که در این زمینه به دست آمده، می تواند بستر مناسبی برای تمرکز و تحلیل بیشتر باشد و فضا را به سمت و سویی هدایت کند که نظام اقتصادی موسیقی ایران در توسعه اقتصادی کشورمان نقش ایفا کند.

آنچه می خوانید نگاهی کوتاه به برخی از مهم ترین رویدادها و اتفاقات موسیقایی کشورمان به انتخاب گروه هنر خبرگزاری سفیر سبز است که به نسبت دیگر رویدادهای موسیقایی سال 1402 از اهمیت و گستردگی رسانه ای وسیع تری برخوردار بودند. اتفاقاتی که برخی از آنها دربرگیرنده رویدادهایی ناراحت کننده، برخی از آنها امیدبخش و برخی هم مشتمل بر دقت و واکاوی دوباره ای است که رجوع به آنها و آنچه پیش روی مخاطبان قرار گرفته است می تواند دربرگیرنده تجربه های خوبی برای انجام کارهای پیش رو باشد.

روایت اول؛ «سند موسیقی» سرانجام تدوین و تصویب شد

روز چهارم اردیبهشت ماه سال 1402 بود که محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در حالی به تشریح جزییات تازه ترین جلسه شورای هنر پرداخت که در آن به موضوع بررسی «سند موسیقی» اشاراتی داشت. فرآیندی که ماجرای تدوین و تصویب آن از سال ها پیش محل بحث و چالش فراوانی بود و صحبت های وزیر ارشاد بحث تصویب آن را وارد فرآیند جدیدی کرد.

اسماعیلی در این خبر گفته بود: بررسی و تصویب اسناد حوزه های مختلف هنری امسال (سال 1402) به عنوان ماموریتی مهم در دستور کار شورای هنر کشور قرار گرفته است؛ در همین راستا «سند موسیقی» به عنوان یکی از دستور جلسات نخستین جلسه شورای هنر در سال 1402 مورد بررسی اعضا قرار می گیرد و امیدواریم با بررسی بندهای این سند در چندین جلسه به تصویب شورای هنر کشور برسد.

پس از انتشار این خبر بود که ماجرای بررسی «سند موسیقی» ابتدا با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و تعدادی دیگر از مدیران مجموعه های دولتی و غیردولتی مرتبط با حوزه موسیقی بررسی مجدد شد. این در حالی بود که محمدمهدی اسماعیلی در مرداد ماه از آغاز به کار فرآیند تدوین این سند خبر داد و گفت: طبق گزارش های ارایه شده، پیش نویسی از «سند موسیقی» به طور خلاصه تهیه شده و قرار است به طور جامع در جلسات بعد بندهای این سند مورد بررسی شورای هنر قرار گیرد.

ماجراهای طولانی مربوط به «سند موسیقی» ادامه داشت تا اینکه محمداله یاری مدیرکل وقت دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی روز هشتم شهریور ماه از بررسی نهایی متن پیش نویس «سند موسیقی» توسط شورای هنر خبر داد.

در روز بیستم شهریور ماه بود که جلسه شورای هنر به ریاست محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، دبیری محمدحسین ایمانی خوشخو و حضور حجت الاسلام عبدالحسین خسروپناه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با دستور ادامه بررسی سند ملی موسیقی کشور برگزار و تدوین «سند ملی موسیقی» به پایان رسید.

با پایان گرفتن تدوین سند، روز یازدهم آذر ماه غلامرضا بصیرنیا دبیر شورای معین شورای عالی انقلاب فرهنگی از تصویب «سند موسیقی» در پنج فصل خبر داد و گفت: تدوین «سند ملی موسیقی» یکی از زیر سندهای نقشه مهندسی فرهنگی در سال 1399 به وزارت فرهنگ و ارشاد واگذار شده بود تا با همکاری سازمان صدا و سیما و سازمان تبلیغات اسلامی آن را برای ساماندهی وضعیت موسیقی، ارتقای سطح فرهنگی، هنری و علمی فعالیت های جامعه موسیقایی کشور، معرفی موسیقی فاخر ایرانی در سطح بین المللی، ساماندهی و بهینه سازی تعاملات بین المللی در عرصه موسیقی و مقابله قانونی و نظام مند با آثار موسیقایی مبتذل و غیرقانونی تدوین کند. به همین منظور در این جلسه این سند نیز بررسی شد و در پنج سرفصل مبانی، ارزش ها و اصول، اهداف، سیاست های کلان، اقدامات و الزامات اجرایی به تصویب رسید. مطابق «سند ملی موسیقی»، ستاد اجرایی موسیقی کشور با عضویت نهادهای مرتبط در وزارت فرهنگ و ارشاد تشکیل می شود و شیوه نامه اجرایی و نگاشت نهادی برنامه اجرایی را تدوین و پس از تصویب در شورای هنر اجرا می کند.

سرانجام در روز بیست و هشتم آذر ماه بود که جلسه 892 شورای عالی انقلاب فرهنگی به ریاست حجت الاسلام سیدابراهیم رییسی رییس جمهور، محمدباقر قالیباف رییس مجلس شورای اسلامی و حجت الاسلام محسنی اژه ای رییس قوه قضاییه در محل نهاد ریاست جمهوری برگزار و طی آن حجت الاسلام و المسلمین عبدالحسین خسروپناه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در حاشیه این جلسه در جمع خبرنگاران اظهار کرد: در جلسه امروز «سند ملی موسیقی» تصویب نهایی شد، این سند یکی از اسناد مهمی بود که سال ها در شورا مانده و پیرامونش بحث های مختلف شده بود، نظر مقام معظم رهبری و فقها در این باره اخذ شده بود که در نهایت پس از جلسات متعدد در شورای معین به تصویب نهایی در شورای عالی رسید. این در حالی است خانه موسیقی و هنرمندان این رشته در تدوین این سند نقش موثری داشتند.

روایت دوم؛ وقتی وزیر برای اخراج دسته جمعی پادرمیانی می کند

کمبود برنامه ای مدون برای اجرای کنسرت به همراه نامشخص بودن وضعیت رهبری ارکستر، از جمله نکات مهمی و مبهمی بود که طی ماه های پایانی سال 1401 پس از عبور از بحران کرونا و ماه های ابتدایی سال 1402، فعالیت ارکستر سمفونیک تهران را با ابهاماتی مواجه کرد. وضعیتی که به نظر می آمد، می بایست هرچه زودتر مدیران و شورای هنری اش را وادار به اظهار نظر و تشریح شرایط موجود کند. فرآیندی که شاید ریشه هایی از آن را بتوان از پس اتفاقات و التهابات اخیر جامعه و صد البته شرایط اقتصادی این سال های کشور جستجو کرد، اما هرچه بود باید وضعیت روشن تری از خود را به جامعه هدفش ارایه می داد.

شرایطی که سکوت مدت دارش پس از استعفا و کناره گیری جمعی از نوازندگان در انتقاد به حضور یکی از هنرمندان صاحب نام و با سابقه موسیقی کشورمان به عنوان رهبر ارکستر، بالاخره در روز بیست و هشتم خرداد ماه با برگزاری نشست خبری سید محمد میرزمانی و هادی آزرم 2 تن از اعضای شورای هنری ارکستر سمفونیک تهران برای تشریح برنامه های آزمون نوازندگی این مجموعه را شکست ولی مقدمه ای برای شروع یک جنجال عجیب و غریب بود که تا مدت ها تبدیل به یکی از خبرسازترین رویدادهای موسیقی سال 1402 شد.

هادی آرزم نوازنده، مدرس و عضو شورای هنری ارکستر سمفونیک تهران در این نشست خبری بعد از ارایه توضیحاتی درباره جزییات آزمون نوازندگی ارکستر سمفونیک تهران در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا خداحافظی و استعفای نوازندگان شناخته شده ارکسترها باعث برگزاری این آزمون شده توضیح داد: ما اکنون در حوزه سازهای برنجی نوازنده کم داریم؛ بنابراین بخش مهمی از این ماجرای آزمون نوازندگی به همین دلیل است. البته بازنشسته کردن اجباری تعدادی از نوازندگان با سابقه که به لحاظ سنی شرایط استخدام ندارند هم معضل دیگری بود که باعث شد که ما در حوزه آزمون نوازندگی اقدامات لازم را انجام دهیم.

سیدمحمد میرزمانی آهنگساز و عضو شورای هنری ارکستر سمفونیک تهران هم در این نشست رسانه ای که ماجرای بازنشستگی برخی از هنرمندان به عنوان یکی از مولفه های اصلی برگزاری آزمون عنوان شده بود، ضمن قدردانی از نوازندگان ارکستر سمفونیک تهران توضیح داد: متاسفانه قوانینی ایجاد شد که همکاری با نوازنده های بازنشسته و با سابقه دیگر میسر نیست. این حفره ای است که در بدنه ارکستر سمفونیک ایجاد شده و باید برطرف شود. اگرچه در این مورد اقدامات موثری انجام شده که امیدواریم با رایزنی های صورت گرفته بتوانیم به نتایج مثبتی برسیم. […] متاسفانه ما در برخی موارد شاهد هستیم که برخی نوازندگان فکر می کنند دیگر نباید تلاشی داشته باشند و به نظر من این آزمون ها باعث می شود که سطح علمی و کیفی نوازندگان ارتقا پیدا کند.

این آهنگساز پیشکسوت موسیقی کشورمان که از پشت پرده ماجرای حاشیه ساز ارکستر سمفونیک تهران با خبر بود اما نمی خواست تا فضای موجود در ارکسترها را بیش از این ملتهب کند، در بخش دیگری از این نشست هم درباره سرنوشت آینده ارکستر و انتخاب رهبر دایم این مجموعه مهم گفت: شورای هنری ارکستر نهایت تلاش خود را انجام داد تا بهترین گزینه ها را برای رهبری دایم ارکستر انتخاب کند. در این زمینه نصیر حیدریان بهترین گزینه برای ما بود. اما متاسفانه گرفتار شرایطی شدیم که باعث شد آقای حیدریان را از دست بدهیم. ما فکر می کردیم این هنرمند باز می گردد اما متاسفانه این فضا امکان پذیر نشد و ما به دنبال گزینه های دیگری بودیم که آقای منوچهر صهبایی یکی از این افراد بود و امیدوارم مشکل خاصی پیش نیاید و بتوانیم با این هنرمند همکاری مان را ادامه دهیم.

با معرفی منوچهر صهبایی به عنوان رهبر دایم ارکستر سمفونیک تهران در این نشست خبری که مدتی بعد خبر انتصاب رسمی وی نیز در رسانه ها منتشر شد، شرایط این مجموعه نیز دچار تغییر و تحولات زیادی شد. تغییراتی که از پس ماجراهای مربوط به انتخاب نشدن نصیر حیدریان و برگزاری آزمون نوازندگی در تیر ماه، ماجرای مربوط به ارکسترها را وارد فاز جدیدی کرد. کما اینکه طی همین ایام اخبار مربوط به برگزاری آزمون نوازندگی ارکستر سمفونیک تهران منتشر شد، خبرهایی هم مبنی بر قطع همکاری بنیاد رودکی با 40 نوازنده حاضر در این ارکستر به گوش می رسید.

گویا برخی از دلایلی که به تصمیم برای قطع همکاری با این 40 نوازنده منجر شده، مربوط به آزمون اخیر ارکسترهای بنیاد رودکی بود که با اعتراض تعدادی از نوازنده ها هم مواجه و همین امر موجب شده تا ادامه اعتراضات، به قطع همکاری آن ها با بنیاد رودکی بینجامد. این در حالی بود که انتقاد به تصمیمات هیات ژوری در زمینه نحوه برگزاری آزمون ها، اصرار شورای ارکسترها برای آزمون از نوازندگان ثابت و باسابقه ارکسترها طی سال های اخیر، کم توجهی به مطالبات نوازندگان در حوزه های مختلف صنفی و فعالیت های مرتبط با آن ها در بدنه ارکستر و مواردی از این دست از جمله مواردی است که پیرامون قطع همکاری با نوازندگان ارکسترها مطرح می شد.

ماجرای کناره گیری نوازندگان ارکستر همچنان مورد مهم خبرهای موسیقی بود. شرایطی که اگرچه مهدی سالم مدیرعامل وقت بنیاد رودکی هم درباره آن توضیحاتی را ارایه کرد، اما گویا حاشیه های مربوط به این کناره گیری یا اخراج تمامی نداشت و توضیحات بعدی بنیاد رودکی درباره این شرایط به وجود آمده هم ماجرا را پیچیده تر کرد. این ماجرای پرحاشیه هم ادامه داشت تا اینکه محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در جلسه ای که با حضور نمایندگان 40 نوازنده اخراجی ارکستر سمفونیک تهران برگزار شد، دستور فوری را برای بازگشت بسیاری از این نوازندگان صادر کرد.

پیرو این دستور وزیر بود که مرکز اطلاع رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با انتشاری خبری به نقل از مهدی سالم اعلام کرد: پیرو دستور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره پیگیری مطالبات صنفی چند تن از نوازندگان ارکستر سمفونیک تهران کمیته پیگیری در این خصوص تشکیل شد. این دستور با عنایت به توجه خاص وزیر محترم مبنی بر رفع مشکلات صنفی اصحاب فرهنگ و هنر در حوزه های مختلف صادر شده است. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در بخشی از این دستور تاکید ویژه ای بر تامین مطالبات صنفی همه هنرمندان و بالاخص اعضای ارکستر تهران داشته است.

درهمین اثنا بود که منوچهر صهبایی به عنوان رهبر دایم ارکستر سمفونیک تهران معرفی شد. روندی که بیم آن می رفت که ماجرای ادامه دار کناره گیری یا اخراج نوازندگان همچنان ادامه پیدا کند. اما با ورود وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ماجرا روند آرام تری به خود گرفت و براساس آنچه در محافل غیرخبری و بروشور کنسرت های ارکستر سمفونیک دیده می شود، تعداد زیادی از نوازندگان خارج شده از ارکستر به این مجموعه بازگشته اند.

روایت سوم؛ یک زمین لرزه چند ریشتری در جشنواره موسیقی نواحی

جشنواره موسیقی نواحی یکی از مهم ترین رویدادهای ملی در حوزه موسیقی کشورمان است که طی سال های گذشته بعد از یک رخوت چندین ساله، فصل تازه فعالیت های خود را در شهر کرمان برگزار کرد. رویدادی که درگذشته به واسطه راهبری و ریل گذاری هنرمندانی چون محمدرضا درویشی از پژوهشگران و آهنگسازان صاحب نام موسیقی ایرانی توانست جریان موثری را پیش روی هنرمندان این حوزه قرار دهد. جریانی که اگرچه معطوف به برگزاری کنسرت آن هم در یک پروسه چند روزه جشنواره ای بود اما هرچه بود آغاز کننده مسیری بود که بعدها منجر به اتفاقات خوبی در حوزه موسیقی اقوام ایران شد و طبیعتاً اگر این روند در یک مقطع زمانی متوقف نمی شد، قطعاً می توانست بیشتر از اینها در جریان و فرآیند تولید و ارایه محصولات موسیقایی این حوزه حرف برای گفتن داشته باشد. روندی که اگرچه بعد از مدت ها توقف دوباره به میزبانی کرمان به این رویداد مهم و ملی حیاتی دوباره داد اما بی تردید با نقطه نظراتی مواجه بود که می بایست روی تمامی این کنش ها تمرکز بیشتری کرد.

جشنواره موسیقی نواحی در این چند سال کج دار و مریز به کار خود ادامه می داد، تا اینکه یک مرتبه و با تصمیم شورای سیاستگذاری این رویداد برای نخستین بار در این چند سال ابتدا در پنج منطقه و سپس در قالب بخشی موسوم به «بخش ملی» به میزبانی تهران کار خود را پایان داد.

پایانی که اگرچه قرار بود قالبی بین المللی داشته باشد، اما جور دیگری ساماندهی شد و در نهایت با حال و هوایی متفاوت تر از آنچه سراغ داشتیم پیش روی مخاطبان قرار گرفت. فرآیندی که بی تردید برای دنبال کنندگان این رویداد به دلیل تغییر ساختاری که پیش آمده بود، به مثابه وقوع زمین لرزه ای چند ریشتری بود که می بایست درباره تاثیرات مثبت و منفی اش، نشست های آسیب شناسی متعددی برگزار شود.

بخش نخست شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران به دبیری محمدعلی مرآتی و در یک گستره ملی به همت دفتر موسیقی معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، توسط انجمن موسیقی ایران و با همکاری ادارات کل فرهنگ و ارشاد استان های سراسر کشور به صورت منطقه ای و غیر رقابتی، طی روزهای ششم تا بیست و سوم تیر به میزبانی 5 استان؛ گلستان (6 الی 8 تیر)، چهارمحال و بختیاری (10 تا 12 تیر)، آذربایجان شرقی (14 تا 16 تیر)، کرمانشاه (17 تا 19 تیر) و کرمان (21 تا 23 تیر) برگزار شد.

بر این اساس مرحله منطقه ای این جشنواره با حضور گسترده هنرمندان موسیقی نواحی از استان های تهران، قزوین، مازندران، خراسان شمالی، سمنان، گلستان، البرز، و قم با برگزاری در استان گلستان به عنوان منطقه اول، استان های اصفهان، فارس، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان با برگزاری در استان چهارمحال و بختیاری به عنوان منطقه دوم، استان های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، زنجان و گیلان با برگزاری در استان آذربایجان شرقی به عنوان منطقه سوم، استان های کرمانشاه، ایلام، لرستان، همدان، مرکزی و کردستان با برگزاری در استان کرمانشاه به عنوان منطقه چهارم، استان های خراسان رضوی، خراسان جنوبی، کرمان، یزد، سیستان و بلوچستان و هرمزگان با برگزاری در استان کرمان به عنوان منطقه پنجم پیش روی مخاطبان قرار گرفت.

محمدعلی مراتی دبیر شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران، درباره جزییات این رویداد موسیقایی که برای نخستین بار در پنج منطقه و 2 بخش «جشنواره منطقه ای نواحی ایران» و «جشنواره ملی – بین المللی» با هدف نزدیک شدن به طرح «ایران فرهنگی» و وحدت در کثرت موسیقایی برگزار می شد، گفت: امسال (سال 1402) مقرر شد که جشنواره شانزدهم موسیقی نواحی با هدف تعالی و بهینه تر شدن و همچنین استفاده از ظرفیت سایر استان ها و فراگیری آن در پنج منطقه برگزار شود. این در حالی است که روند انتخاب استان ها برای برگزاری جشنواره موسیقی نواحی تقریباً یک سال به طول انجامیده است. برهمین اساس ما سعی کرده ایم که انتخاب محل برگزاری جشنواره با طرح «ساتراپی» وزارت کشور که ایران را به پنج منطقه اجتماعی تقسیم کرده است، هماهنگ باشیم.

اگرچه طرح محمدعلی مرآتی به عنوان یکی از مدرسان شناخته شده و صاحب نظر اتنوموزیکلوژی می تواند از جهاتی یکی از طرح های موثر برای بهتر دیده و شنیده شدن موسیقی نواحی ایران میان مردم ایران و دیگر کشورها به حساب آید، اما بی تردید این نوع نگاه با واکنش های مثبت و منفی زیادی رو به رو است که می بایست در کرسی های دانشگاهی و رسانه ای مورد تحلیل، واکاوی و نقد بیشتری قرار گیرد تا بتوان به چارچوب درستی در حوزه برگزاری جشنواره ها رسید. جشنواره هایی که می بایست مقدمه ای برای دیگر اجراهای مرتبط با موسیقی اقوام ایران در طول سال باشد.

به هر ترتیب پرونده مرحله ملی شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران که قرار بود نقش بخش بین الملل جشنواره را هم ایفا کند، از 16 تا 19 دی در تهران و به میزبانی تالار رودکی با 2 بخش «اجرای صحنه ای» و «پژوهشی» بسته شد.

رویدادی که در نهایت با برگزاری یک مراسم اختتامیه محدود که یکی از نکات مثبت آن اعطای مدرک درجه یک هنری به پنج استاد موسیقی نواحی در حضور وزیر ارشاد و همچنین انتخاب زود هنگام محمدعلی مرآتی به عنوان دبیر دوره بعد بود توانست به دلیل تغییر و تحولات ساختاری اش تبدیل به یکی از خبرسازترین رویدادهای موسیقی در سال 1402 شود.

روایت چهارم؛ برگزاری دوره سی و نهم جشنواره بین المللی موسیقی فجر

برگزاری سی و نهمین جشنواره بین المللی موسیقی فجر هم بی تردید یکی از مهم ترین و خبرسازترین رویدادهای موسیقی ایران در سال 1402 محسوب می شود که به دلیل کثرت گروه های شرکت کننده و طبیعتاً حواشی که همواره حضور این گروه ها به همراه دارد، مورد توجه رسانه ها قرار می گیرد.

چند روز پس از معرفی رضا مهدوی از آهنگسازان، نوازندگان و مدرسان موسیقی به عنوان دبیر سی و نهمین جشنواره بین المللی موسیقی فجر که در اواخر تیر ماه به رسانه ها اعلام شد، دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با انتشار گزارشی از برگزاری پنج جلسه شورای سیاستگذاری جشنواره موسیقی فجر برای تعیین چارچوب های اصلی دوره سی و نهم این رویداد ملی خبر داد.

این جلسات با حضور محمود سالاری معاون امور هنری، محمد اله یاری مدیر کل دفتر موسیقی و رییس جشنواره، رضا مهدوی دبیر جشنواره، شاهین فرهت، سیدمحمد میرزمانی، هادی آرزم و محمدعلی مرآتی اعضای شورا و امیرعباس ستایشگر مدیرعامل انجمن موسیقی ایران به صورت منظم و هفتگی برگزار و طراحی چارچوب های اصلی و خط مشی جشنواره، بررسی فراخوان بخش رقابتی و غیررقابتی، تعیین زمان برگزاری و تقویم جشنواره، بخش بین الملل و بخش سرود از جمله محورهای گفت وگو و تصمیم گیری این شورا بوده اند.

به هر ترتیب از پس برگزاری این جلسات، تصمیم گیری ها و سیاستگذاری ها، سی و نهمین جشنواره موسیقی فجر با تمام اما و اگرهایی که در حاشیه و متن آن قرار دارد، به همت دفتر موسیقی معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، توسط انجمن موسیقی ایران به دبیری رضا مهدوی از 23 تا 28 بهمن سال جاری در بخش های رقابتی (جایزه باربد) و غیررقابتی همزمان در تهران و استان های دیگر برگزار شد.

براساس این گزارش علاوه بر اجراهای مختلفی که در بخش های مختلف پیش روی مخاطبان قرار گرفت، جایزه باربد، جایزه ترانه، جایزه موسیقی و رسانه، بخش سرود و نشست های پژوهشی برنامه های دیگر این دوره از جشنواره بود. این در حالی است که تجلیل از فضل الله توکل نوازنده و آهنگساز پیشگام موسیقی ایرانی، همایون رحیمیان آهنگساز و رهبر ارکستر، درویش رضا منظمی نوازنده پیشکسوت موسیقی لرستان و اهدای مدرک درجه یک هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به صورت نمادین به سید جلال الدین محمدیان خواننده موسیقی ایرانی بخش های مختلف جشنواره را تشکیل می داد.

در بخش جایزه ترانه محمدمهدی سیار و احمد امیرخلیلی به عنوان نفرات برگزیده انتخاب شدند. ضمن اینکه در بخش جایزه گوهرشاد نیز موسیقی «تو خورشیدی میون خاک» به خوانندگی سید محسن حسینی به عنوان اثر برگزیده انتخاب شد.

اما در بخش معرفی برگزیدگان جایزه باربد این دوره از جشنواره نکیسا هدایت زاده (تصحیح و تشرح رساله ناشناخته در موسیقی از دوره صفوی) و امیرحسین رمضانی (ساختار وجوه اجرایی و امکانات موسیقایی تعزیه در مقایسه با اپرا) به صورت مشترک مقام اول زیرشاخه «رساله های دکتری»، آریا برزن غیبی (بررسی کاربرد و کارکرد موسیقی در حیات فرهنگی اجتماعی زرتشتیان) مقام زیرشاخه «پایان نامه های بین رشته ای»، آرین هاشمی (تجزیه و تحلیل ساختار ملودی در چهار مضراب های سه گاه و چهارگاه از فرامرز پایور، بیست قطعه پرویز مشکاتیان و موج نو از پشنگ کامکار) مقام زیرشاخه «پایان نامه های موسیقی» و امیر شهابی با کتاب (اصول بداهه نوازی موسیقی جز) مقام اول زیرشاخه «کتاب» بخش «رساله و پایان نامه های موسیقی» را کسب کردند.

در بخش تک آهنگ ها میلاد عرفان پور و سید عماد توحیدی با اثر «قلب وطن» در زیرشاخه «موسیقی نواحی و موسیقی دستگاهی» و مصطفی راغب با اثر «حال نامعلوم» در زیر شاخه «موسیقی پاپ» جایزه باربد را دریافت کردند.

در بخش «آلبوم ها» نیز اثر «قاوال مکتبی» با هنرمندی خدایار خدادوست، اثر «سولدوز» با هنرمندی شاهرخ پناهی فرد، اثر «کوارتت زهی» با هنرمندی محمدامین همایی، اثر «گوش کن» با هنرمندی آرشام خرسند پور، اثر «رقص پروانه» با هنرمندی مصطفی مومنیان و اثر «28 رنگ برای نی» با هنرمندی زمان خیری به عنوان آثار برتر معرفی شدند، این در حالی است که جایزه باربد بخش «آهنگسازی موسیقی دستگاهی» نیز به سعید هنرمند برای اثر «گمشده دل» رسید.

در بخش جایزه باربد بهترین خوانندگی موسیقی دستگاهی هم هادی فیض آبادی برای خوانندگی اثر «قاب خیال» جایزه گرفت و مجتبی عسگری برای اثر «گمشده دل» و «هزار آوا» و حسین علیشاپور برای اثر «فصل باران» دیپلم افتخار دریافت کردند. ضمن اینکه جایزه ویژه اجرای صحنه ای هم به مهدی محمدنژاد سرپرست گروه «هفت و هشت» تعلق گرفت. این در حالی است که گروه سرود «نوای سفیر سبز» از استان چهار محال و بختیاری به سرپرستی امید بابا میرساطحی نیز به عنوان گروه برتر بخش سرود جشنواره انتخاب شد.

روایت پنجم؛ برگزاری 2 نمایشگاهی که در نوع خود مهم بودند

برگزاری چهارمین دوره نمایشگاه «سازخانه» بعد از مدت ها تعطیلی و برگزاری نخستین نمایشگاه «صنعت موسیقی»، نیز می توانند در ردیف مهم ترین و خبرسازترین رویدادهای موسیقی سال 1402 به حساب آیند.

رویداد «سازخانه» یکی از مجموعه برنامه های مرتبط با خانه موسیقی است که قبل از ماجرای کرونا به واسطه وجود صنفی به نام «کانون سازندگان ساز» در ذیل فعالیت های خانه موسیقی ایران تبدیل به یکی از مهم ترین و جریان سازترین رویدادهای خانه موسیقی در حوزه ساخت سازهای موسیقی شد.

فرآیندی که متاسفانه از پس حمله وحشیانه ویروس کرونا و اتفاقات اجتماعی این سال های کشورمان به طور کامل متوقف شده بود و بعد از سه دوره برگزاری نتوانست به راه خود ادامه دهد. تا اینکه پس از اما و اگرهای فراوان و رایزنی هایی که در این مورد به خصوص انجام گرفت، این رویداد موسیقایی مجدداً در مسیر برگزاری افتاد و ماجرا به گونه ای پیش رفت که چهارمین دوره این رویداد از روز بیست و پنجم دی ماه به مدت تقریباً یک هفته میزبان مخاطبان موسیقی در تالارها و نگارخانه های مختلف خانه هنرمندان ایران بود.

این نمایشگاه که از پس کمبود فعالیت های اجرایی هنرمندان موسیقی به ویژه هنرمندان عرصه موسیقی ایرانی که دیگر شرایط برگزاری کنسرت را به دلیل هزینه های سنگین آن ندارند، شور و حال خوبی را به فعالان این عرصه داده بود. همچنین تعدادی از مجموعه های فعال حوزه ساخت ساز در گونه های مختلف موسیقایی نیز به عرضه آثار و محصولات خود پرداختند. فرآیندی که جزو معدود دفعاتی بود که هنرمندان و افراد شاخص حوزه موسیقی ایرانی زیر یک سقف گردهم جمع شدند و به تماشای آثار ارایه شده در آن پرداختند.

اما دیگر رویدادی که در سال 1402 توانست تا چند روز جزو رویدادهای خبرساز موسیقی ایران لقب بگیرد، برگزاری نخستین نمایشگاه «صنعت موسیقی» با هدف معرفی آخرین دستاوردهای موسیقی و ارتباط بیشتر فعالان این حوزه از پنجم تا هشتم دی در محوطه مرکز همایش های برج میلاد تهران به ریاست جلال ذکایی و مدیریت هنری فردین خلعتبری بود. کما اینکه حضور محمد اله یاری مدیرکل وقت دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این نمایشگاه و برگزاری نشست های پژوهشی که سرفصل های آن ملهم از انتخاب عناوین پرمساله موسیقی کشورمان بود توانست این رویداد را به عنوان یکی از رویدادهای خبرساز موسیقی معرفی کند.

این نمایشگاه با دربرگرفتن گروه های کالایی شامل تولیدکنندگان و عرضه کنندگان سازهای موسیقی، آموزشگاه های موسیقی، مراکز پژوهشی حوزه موسیقی، ناشران موسیقی، استودیوهای ضبط صدا، استارت آپ های موسیقی، ناشران کتاب های موسیقی، عرضه کنندگان لوازم صوتی و صدابرداری تلاش کرد مرجع مهمی در فعالیت های صنفی این حوزه در سال باشد.

«رابطه صنعت موسیقی با اقتصاد ملی و تولید ناخالص ملی»، «قوانین مالکیت فکری آثار موسیقی و نظام حقوقی ایران»، «موسیقی، صنایع خلاق و تحولات تجارت جهانی»، «جایگاه صنفی و حقوقی صنعت موسیقی در نظام برنامه ریزی کشور»، «نقش و تاثیر متقابل موسیقی و تحولات اجتماعی»، «موسیقی و انسان، آرای فقهی و دین» از جمله مباحث مطرح شده این نشست های پژوهشی بودند.

به هر ترتیب فرآیند تولید، بازاریابی و فروش محصولات موسیقایی در همه قالب هایش به نسبت سال گذشته که از پس التهابات و اتفاقات اجتماعی با فراز و نشیب های بسیار زیادی رو به رو شد حداقل در حوزه کنسرت های موسیقی پاپ تقریباً مسیر خوب و پرمخاطبی را طی کرد، اما سایر گونه های موسیقی به واسطه آسیب پذیری فراوانی که در حوزه مخاطب به دلیل فقدان بسیاری از مولفه ها دارند، آن گونه که باید نتوانستند برای مخاطبان موسیقی عرض اندام کنند. شرایطی که امید می رود در سال 1403 با اجرایی شدن «سند موسیقی» که هنوز از جزییات آن خبری نیست، شاهد شرایط مطلوب تری در جریان فعالیت های موسیقی کشورمان به ویژه موسیقی جدی باشیم.

22057