از طبس تا مسقط – سفیر سبز

به گزارش سفیر سبز علی شمخانی مشاور سیاسی مقام معظم رهبری در یادداشتی در روزنامه ایران نوشت: پنجم اردیبهشت در حافظه تاریخی ملت ایران نه تنها یادآور ناکامی نظامی آمریکا در صحرای طبس است بلکه نماد شکست راهبردهای مداخله جویانه ای است که بدون درک دقیق از محیط هدف و توازن واقعی قدرت طراحی می شوند. در آن مقطع دولت جیمی کارتر که زیر فشار داخلی برای آزادسازی گروگان های آمریکایی در تهران قرار داشت تصمیم گرفت تا با انتخاب مسیر اشتباه اقدام نظامی پرونده بحران را ببندد اما محاسبات نادرست بی اطلاعی از شرایط میدانی و توسل به ابزار قدرت سخت نه تنها به آزادسازی گروگان ها منجر نشد بلکه در نهایت به سقوط سیاسی رئیس جمهوری آمریکا نیز انجامید.
اکنون و در آستانه صدروزگی ریاست جمهوری دونالد ترامپ فضای دیپلماتیک منطقه بار دیگر شاهد رویدادی مهم است: «آغاز دور جدید مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا در مسقط.» این هم زمانی ناخواسته نه یک تقارن صرف تاریخی بلکه تذکری استراتژیک است؛ مبنی بر اینکه تلاش برای حل بحران ها بدون شناخت واقع بینانه از قدرت و اراده طرف مقابل می تواند نه تنها شکست در پرونده ای خاص بلکه زوال سرمایه سیاسی یک رئیس جمهوری را نیز به دنبال داشته باشد.
ترامپ برخلاف کارتر علی رغم تهدیدهایی که تاکنون عنوان کرده است از مسیر نظامی برای مواجهه با ایران استفاده نکرده است. دونالد ترامپ در طول صدروز گذشته نتوانسته موفقیتی در پرونده های مهم شامل غزه یمن اوکراین جنگ تعرفه ای و کاهش کسری بودجه کسب کند و از این رو با اتخاذ رویکرد موفقیت نمایی به دنبال حفظ اعتماد به نفس دولت و هواداران خود است. مذاکرات مسقط اگرچه درباره پرونده ای هسته ای و در بستر سیاسی-فنی پیش می رود اما می تواند به نقطه عطفی در پرونده سیاسی رئیس جمهوری آمریکا بدل شود. توافقی موفق با تکیه بر سه اصل کلیدی -توازن شفافیت و قانون گرایی- قادر است بخشی از ناکامی های صدروزه اول ترامپ را جبران کند؛ و از سوی دیگر ایران را نیز به دستاوردی راهبردی در دفاع از منافع ملی خود برساند.
این مذاکرات برخلاف عملیات طبس که با تصور پایان سریع بحران طراحی شده بود بر پایه درکی متقابل از قدرت و موازنه شکل گرفته است. آمریکا به خوبی می داند که ایران دیگر همان بازیگر دهه ۵۰ شمسی نیست؛ مقاومتی چهل وچند ساله توسعه قابلیت های بومی و گسترش عمق راهبردی تهران را به کنشگری بدل کرده که عبور از آن نه ممکن و نه حتی مفید است. همین واقعیت باعث شده تا فضای گفت وگو از جنس اجبار و سلطه فاصله بگیرد و به سمت همکاری مشروط بر اصول متقابل حرکت کند.
در این مسیر ایران نیز نشان داده است همان گونه که در میدان برای تحقق منافع خود مقاومت می کند در عرصه دیپلماسی هم بازیگری فعال است. جمهوری اسلامی مذاکرات را زمانی مشروع و ممکن می داند که بستر آن حفظ عزت استقلال و منافع ملی باشد. حضور در مسقط نه برای امتیازدهی بلکه برای اطمینان از رعایت توازن در تعهدات تضمین حقوق هسته ای و پذیرش قواعد بین المللی در قالبی غیرجانبدارانه است. اصل «توازن» به معنای رفع مؤثر همه تحریم ها در برابر تعهدات فنی است «شفافیت» به معنای تضمین عدم انحراف فعالیت های هسته ای ایران و «قانون گرایی» یعنی استمرار فعالیت های صلح آمیز در چهارچوب حقوق بین الملل.
همچنان که عملیات طبس بدون شلیک حتی یک گلوله با شکست مواجه شد پیروزی در مذاکرات نیز بدون مصالحه بر اصول قابل تحقق است؛ اگر تدبیر امروز میراث مقاومت دیروز را همراهی کند. این نقطه تقاطع -میان یک سالروز نظامی و یک رویداد سیاسی- یادآوری می کند که تاریخ می تواند یا تکرار شود یا اصلاح؛ و این انتخابی است که هر دو طرف اکنون با آن مواجه اند. در این میان فرصتی نادر برای خلق موفقیت مشترک به وجود آمده؛ فرصتی که نه از مسیر تسلیم بلکه از راه تعهد به عقلانیت راهبردی می گذرد.

پایان خبر سفیر سبز