راهنمای کامل روش نوشتن وصیت نامه دستی (خودنوشت) + نمونه شرعی و قانونی

وصیت نامه دستی یا خودنوشت، سندی است که فرد در آن تکلیف اموال و امور خود را پس از فوت مشخص می کند. این سند، که اعتباری مشابه اسناد عادی دارد، تنها زمانی از نظر قانونی معتبر شناخته می شود که تمام متن آن، از ابتدا تا انتها، با دستخط خود وصیت کننده نوشته شده، تاریخ دقیق تنظیم (روز، ماه، سال) در آن درج و توسط او امضا شده باشد.

فکر کردن به آینده و چگونگی مدیریت امور پس از فوت، برای بسیاری از افراد، دغدغه ای مهم و قابل درک است. هر فردی، با نزدیک شدن به مراحل خاصی از زندگی، ممکن است به این بیندیشد که چگونه می تواند پس از خود، آرامش را برای عزیزانش به ارمغان آورد و از بروز اختلافات جلوگیری کند. اینجاست که نقش وصیت نامه دستی پررنگ می شود. یک وصیت نامه دست نویس، نه تنها ابزاری برای تعیین تکلیف اموال و دارایی هاست، بلکه فرصتی برای بیان آخرین خواسته ها، توصیه های معنوی و تضمین صلح و دوستی میان بازماندگان محسوب می شود.

در کشورمان، قانون گذار با الهام از شرع مقدس اسلام، نهاد حقوقی وصیت را پیش بینی کرده است تا افراد بتوانند با خاطری آسوده، برای میراث مادی و معنوی خود برنامه ریزی کنند. از میان انواع وصیت نامه، شامل رسمی، سری و دستی، نوع دستی به دلیل سادگی و عدم نیاز به تشریفات اداری پیچیده، محبوبیت ویژه ای دارد. اما همین سادگی می تواند گمراه کننده باشد؛ چرا که اعتبار قانونی این سند، به رعایت دقیق چند شرط اساسی وابسته است. در این نوشتار، قصد داریم تا گام به گام شما را در مسیر نگارش یک وصیت نامه دستی معتبر و شرعی همراهی کنیم، ابهامات حقوقی را برطرف سازیم و با ارائه یک نمونه جامع، به شما کمک کنیم تا با اطمینان خاطر، این سند مهم را تنظیم کنید. با مطالعه این راهنما، دانشی کافی برای نگارش وصیت نامه خودنوشت به دست خواهید آورد.

وصیت نامه دستی (خودنوشت) چیست؟

وصیت نامه دستی یا خودنوشت، همان طور که از نامش پیداست، سندی است که تماماً توسط خود شخص وصیت کننده، با دستخط خودش نگاشته می شود. این نوع وصیت نامه یکی از انواع سه گانه وصیت نامه های شناخته شده در قوانین ایران است، در کنار وصیت نامه رسمی که در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می شود و وصیت نامه سری که توسط وصیت کننده نوشته و در اداره ثبت اسناد به امانت گذاشته می شود. تفاوت اساسی وصیت نامه دستی در ماهیت آن به عنوان یک سند عادی است. اسناد عادی، برخلاف اسناد رسمی که تشریفات خاص دولتی دارند، تنها با رعایت چند شرط ساده، اعتبار قانونی پیدا می کنند.

زمانی که فردی قصد دارد پس از فوت، اموال و دارایی هایش را به شیوه دلخواه خود تقسیم کند یا توصیه هایی درباره امور معنوی، کفن و دفن و سایر مسائل داشته باشد، می تواند از طریق وصیت نامه دستی اقدام کند. این سند به او امکان می دهد که آزادی عمل بیشتری در تعیین سرنوشت اموال و حقوق خود داشته باشد، البته با رعایت چارچوب های قانونی و شرعی. ماهیت سند عادی وصیت نامه دستی به این معناست که در صورت رعایت دقیق شرایط قانونی، ارزش اثباتی قابل قبولی در محاکم قضایی خواهد داشت و وراث ملزم به اجرای مفاد آن خواهند بود.

آیا وصیت نامه دستی ارزش و اعتبار قانونی دارد؟ (مبانی اعتبار)

یکی از مهم ترین سوالاتی که افراد در هنگام تصمیم گیری برای نگارش وصیت نامه دستی با آن مواجه می شوند، میزان اعتبار و ارزش حقوقی آن است. وصیت نامه دستی در قوانین جمهوری اسلامی ایران، به شرط رعایت دقیق الزامات قانونی، کاملاً معتبر بوده و در محاکم قضایی به عنوان یک سند عادی قابل استناد است. این اعتبار از آنجا نشأت می گیرد که قانون گذار، به افراد حق داده تا خودشان، بدون نیاز به واسطه یا تشریفات محضری پیچیده، برای اموال و امور خود پس از فوت تعیین تکلیف کنند.

اعتبار وصیت نامه دستی، وابسته به رعایت سه رکن اساسی است: اول، تمام متن وصیت نامه باید به صورت کامل با دستخط موصی (وصیت کننده) نگاشته شده باشد. دوم، تاریخ دقیق تنظیم وصیت نامه، شامل روز، ماه و سال، باید به وضوح و با دستخط خود موصی در آن ذکر شود. و سوم، وصیت کننده باید در ذیل وصیت نامه، آن را امضا کند. این سه شرط، ارکان جدایی ناپذیر اعتبار یک وصیت نامه دستی هستند و در صورت عدم رعایت هر یک از آن ها، وصیت نامه ممکن است با خطر ابطال یا بی اعتباری کامل مواجه شود. این شرایط، در واقع، تضمین کننده ی اصالت وصیت نامه و اراده ی واقعی وصیت کننده هستند.

یک وصیت نامه دستی معتبر، تماماً با دستخط وصیت کننده، با تاریخ دقیق و امضای او تنظیم می شود و به او امکان می دهد تا با آرامش خاطر، تکلیف اموال و امور خود را پس از فوت مشخص کند.

شرایط اساسی و ارکان نگارش یک وصیت نامه دستی معتبر

برای اینکه یک وصیت نامه دستی، پس از فوت موصی، از اعتبار قانونی برخوردار باشد و بتواند به درستی اجرا شود، لازم است شرایط و ارکان اساسی مشخصی در نگارش آن رعایت شود. این شرایط نه تنها تضمین کننده صحت و اصالت وصیت نامه هستند، بلکه از بروز هرگونه اختلاف و چالش حقوقی در آینده نیز جلوگیری می کنند. این شرایط به دو دسته اصلی تقسیم می شوند: شرایط مربوط به موصی (وصیت کننده) و شرایط مربوط به خود وصیت نامه و مورد وصیت.

الف) شرایط موصی (وصیت کننده)

شخصی که اقدام به نگارش وصیت نامه دستی می کند، باید از شرایط خاصی برخوردار باشد تا وصیت او معتبر شناخته شود. این شرایط به سلامت عقلی و اراده آزاد فرد در زمان نگارش سند برمی گردد:

• اهلیت کامل: موصی باید در زمان نگارش وصیت نامه، دارای اهلیت قانونی باشد. این یعنی عاقل، بالغ و رشید باشد. سلامت عقل به این معناست که فرد دچار جنون نباشد و بتواند تصمیمات آگاهانه بگیرد. بلوغ و رشد نیز به این مفهوم است که فرد به سن قانونی رسیده باشد و توانایی اداره امور مالی خود را داشته باشد. وصیت افراد صغیر یا مجنون، باطل است.
• اختیار و رضایت: وصیت نامه باید با کمال میل و رضایت قلبی موصی نوشته شده باشد. هیچ گونه اکراه، اجبار یا تهدیدی نباید در نگارش آن دخیل باشد. اگر ثابت شود که وصیت تحت فشار و عدم رضایت کامل تنظیم شده، فاقد اعتبار خواهد بود.
• سواد: با توجه به اینکه وصیت نامه دستی باید با دستخط کامل موصی باشد، بدیهی است که فرد باید از حداقل سواد لازم برای نوشتن برخوردار باشد.

ب) شرایط شکلی و ماهوی وصیت نامه (آنچه باید در وصیت نامه باشد)

خود وصیت نامه نیز برای کسب اعتبار قانونی، باید از نظر شکلی و محتوایی، الزامات خاصی را رعایت کند. این موارد، ستون های اصلی یک وصیت نامه دستی معتبر را تشکیل می دهند و عدم رعایت هر یک، می تواند به بی اعتباری سند منجر شود.

• نوشته شدن با دست خط کامل موصی: این مهم ترین شرط یک وصیت نامه دستی است. تمامی متن وصیت نامه، از ابتدا تا انتها، حتی کلمات و تاریخ، باید با دستخط خود وصیت کننده نگاشته شود. این شرط، تضمین کننده اصالت و اراده واقعی فرد است و از هرگونه تقلب جلوگیری می کند.
• درج تاریخ دقیق (روز، ماه، سال) به خط خود موصی: درج تاریخ دقیق، شامل روز، ماه و سال، به خط خود موصی، از اهمیت بالایی برخوردار است. تاریخ به حل اختلافات احتمالی در مورد وصیت نامه های متعدد یا تغییرات بعدی کمک می کند و نشان می دهد که وصیت در چه زمانی و با چه شرایطی تنظیم شده است.
• امضا توسط موصی در ذیل وصیت نامه: امضای وصیت کننده در انتهای وصیت نامه، رکن اساسی اعتبار این سند عادی است. بدون امضا، وصیت نامه دستی به هیچ عنوان معتبر شناخته نمی شود و ارزش حقوقی نخواهد داشت. امضا نشان دهنده تایید نهایی و اراده قطعی موصی بر محتوای سند است.

ج) شرایط مورد وصیت (موصی به)

آنچه مورد وصیت قرار می گیرد (موصی به) نیز باید دارای شرایط خاصی باشد تا وصیت در خصوص آن صحیح و قابل اجرا باشد:

• مشروع و حلال بودن: مورد وصیت باید شرعاً و قانوناً مشروع و حلال باشد. وصیت بر انجام امور غیرقانونی، حرام یا نامشروع، باطل است و قابل اجرا نخواهد بود.
• مالکیت موصی بر مورد وصیت در زمان فوت: وصیت کننده باید در زمان فوت، مالک مورد وصیت باشد. اگر فردی در خصوص مالی وصیت کند که در زمان فوت، دیگر مال او نباشد (مثلاً آن را فروخته باشد)، آن بخش از وصیت باطل خواهد بود.
• قابلیت نقل و انتقال: مورد وصیت باید قابلیت نقل و انتقال داشته باشد. اموالی که ماهیت عمومی دارند، مانند اموال موقوفه، یا به دلیل ماهیت قانونی امکان انتقال فردی ندارند، نمی توانند مورد وصیت قرار گیرند.
• عدم وصیت بر اموال بیش از ثلث ترکه، مگر با اجازه ورثه: طبق قانون، فرد می تواند تنها تا یک سوم از کل دارایی های خود را وصیت کند (ثلث ترکه). وصیت مازاد بر این مقدار، تنها در صورتی نافذ و قابل اجراست که تمام وراث قانونی، پس از فوت موصی، آن را اجازه و تنفیذ کنند. در غیر این صورت، تنها تا میزان ثلث اجرا خواهد شد.

نحوه گام به گام نگارش وصیت نامه دستی (راهنمای عملی)

نگارش یک وصیت نامه دستی معتبر و جامع، می تواند به همان اندازه که آرامش بخش است، کمی چالش برانگیز به نظر برسد. اما با رعایت گام به گام و در نظر گرفتن جزئیات، می توان سندی را تهیه کرد که به بهترین شکل، بازتاب دهنده خواسته های شما باشد و از بروز هرگونه ابهام یا اختلاف در آینده جلوگیری کند. این مراحل به شما کمک می کنند تا ساختار فکری منظمی برای وصیت نامه خود داشته باشید.

مقدمه وصیت نامه

شروع وصیت نامه، آغازگر یک سند مهم است و باید با جدیت و وضوح همراه باشد.

1. شروع با بسم الله الرحمن الرحیم و حمد و ثنای الهی: اگرچه این بخش اختیاری است، اما در وصایای شرعی بسیار توصیه می شود و به متن، صبغه ای معنوی می بخشد. این جملات نشان دهنده ایمان و اعتقاد وصیت کننده هستند.
2. اقرار به اصول دین و مذهب: اقرار به اصول دین اسلام (توحید، نبوت، امامت، معاد، عدل) و مذهب شیعه دوازده امامی (در صورت شیعه بودن)، اگرچه اختیاری است، اما برای افرادی که به این مسائل اعتقاد دارند، می تواند بخش مهمی از وصیت نامه معنوی باشد و نشان از باورهای قلبی آن ها دارد.
3. معرفی کامل موصی: نام کامل، نام خانوادگی، نام پدر، شماره شناسنامه، کد ملی، محل تولد و آدرس دقیق محل سکونت فعلی خود را با وضوح کامل بنویسید. این اطلاعات برای شناسایی دقیق و بی ابهام شما ضروری است.
4. اعلام صحت و سلامت عقلی و جسمی و اراده آزاد: جمله ای مبنی بر اینکه وصیت نامه را در کمال صحت و سلامت عقل و جسم، با اراده آزاد و بدون هیچ گونه اکراه و اجباری می نویسید، اهمیت زیادی دارد. این عبارت، اعتبار حقوقی وصیت نامه را در برابر هرگونه ادعای بعدی تقویت می کند.

بخش های اصلی وصیت نامه

پس از مقدمه، نوبت به بخش های اصلی می رسد که در آن ها خواسته ها و دستورالعمل های شما به تفصیل بیان می شود. این بخش ها، ساختار اصلی وصیت نامه شما را تشکیل می دهند و باید با دقت و جزئیات کافی نوشته شوند.

تعیین وصی، ناظر و قیم (در صورت نیاز)

انتخاب افراد معتمد برای اجرای خواسته های شما، گامی حیاتی است. این افراد، امانت دار شما پس از فوت خواهند بود و باید با دقت انتخاب شوند.

• معرفی کامل و دقیق هر یک: نام کامل، نام خانوادگی، نام پدر، شماره شناسنامه و کد ملی هر یک از وصی، ناظر و قیم را به وضوح ذکر کنید.
• تعیین حدود اختیارات و وظایف آن ها: به طور دقیق مشخص کنید که هر یک از این افراد چه وظایف و اختیاراتی دارند. آیا وصی می تواند در مورد اموال تصمیم گیری کند؟ ناظر چه نظارتی دارد؟ قیم مسئولیت نگهداری از کدام یک از فرزندان را بر عهده می گیرد؟
• مشخص کردن حق الزحمه (اجرت) آن ها: اگر قصد دارید برای زحمات وصی، ناظر یا قیم، حق الزحمه ای در نظر بگیرید، مبلغ یا نحوه محاسبه آن را به وضوح بیان کنید.

توصیه های مربوط به کفن و دفن و مراسمات

بیان خواسته های شما در مورد مراسمات پس از فوت، می تواند بار سنگینی را از دوش بازماندگان بردارد و اطمینان خاطر شما را فراهم آورد.

• محل دفن، نحوه دفن، نوع سنگ قبر، هزینه ها: جزئیات مربوط به محل دفن (مثلاً در آرامستان خاص یا کنار فرد خاصی)، نحوه دفن (مثلاً غسل و کفن خاص)، نوع سنگ قبر و برآورد هزینه های مربوطه را ذکر کنید.
• مراسمات سوگواری: چگونگی برگزاری مراسمات سوگواری مانند ختم، هفتم، چهلم، سالگرد و سایر خیرات و برنامه های مورد نظر خود را مشخص کنید. مثلاً آیا می خواهید مراسمی ساده برگزار شود یا مطابق با سنت های خاصی باشد؟

صورت اموال و دارایی ها

یک لیست دقیق و جامع از اموال و دارایی های شما، کلید جلوگیری از ابهامات و اختلافات احتمالی در آینده است. این بخش باید با نهایت دقت تکمیل شود.

• لیست دقیق اموال منقول و غیرمنقول: خانه ها، زمین ها، اتومبیل ها و وسایل نقلیه، حساب های بانکی، سهام، اوراق بهادار، جواهرات، اشیای قیمتی و هرگونه دارایی دیگر را فهرست کنید.
• ذکر مشخصات دقیق هر مورد: برای املاک، آدرس کامل و شماره پلاک ثبتی؛ برای خودرو، نوع، مدل و شماره پلاک؛ برای حساب های بانکی، نام بانک و شماره حساب؛ و برای سایر اموال، مشخصات خاص و قابل شناسایی را ذکر کنید.

امانات و مطالبات

گاهی اوقات، فرد امانت هایی نزد دیگران دارد یا بدهکارانی که باید به او پول بازگردانند. روشن کردن این موارد، از ضایع شدن حقوق جلوگیری می کند.

• امانات نزد موصی: اگر اماناتی از دیگران نزد شماست که باید پس از فوت به صاحبانشان برگردانده شود، مشخصات دقیق آن ها و صاحبانشان را ذکر کنید.
• امانات و مطالبات موصی از دیگران: اگر امانت هایی نزد دیگران دارید یا افرادی به شما بدهکارند، اسامی این افراد، مشخصات امانت ها یا میزان مطالبات را به وضوح بیان کنید.

دیون و بدهی ها

وصیت کننده باید تمام بدهی ها و دیون خود را مشخص کند تا ورثه بتوانند آن ها را از ترکه پرداخت کنند. این بخش شامل بدهی های مالی و واجبات مالی است.

• بدهی های موصی به اشخاص: هرگونه بدهی مالی به افراد یا موسسات را با ذکر نام طلبکار و مبلغ بدهی مشخص کنید. مهریه همسر نیز جزء بدهی های موصی محسوب می شود و باید در اینجا ذکر شود.
• واجبات مالی: شامل خمس، زکات، کفارات، رد مظالم، دیه، جریمه و هرگونه نذر یا عهد مالی که بر عهده شماست. میزان هر یک را به دقت مشخص کنید.

واجبات عبادی

برای بسیاری، انجام عبادات قضا شده پس از فوت، از اهمیت بالایی برخوردار است. وصیت برای این موارد، آرامش روحی زیادی را به همراه دارد.

• نمازهای قضا شده: تعداد تقریبی نمازهای یومیه، آیات، نذر، عهد یا قسم که قضا شده اند را ذکر کنید.
• روزه های قضا شده: تعداد روزه های قضا شده (ماه مبارک رمضان، عهد، نذر، کفاره) را مشخص کنید.
• حج واجب: اگر حج واجب بر عهده شما بوده و آن را انجام نداده اید، ذکر کنید که می خواهید از ترکه شما برای اجیر گرفتن فردی جهت انجام حج استفاده شود.
• تعیین مبلغ یا فرد برای اجیر گرفتن: مشخص کنید که آیا مبلغی برای اجیر گرفتن برای نماز و روزه در نظر گرفته اید یا فرد خاصی را برای انجام این کار تعیین کرده اید.

تعیین تکلیف ثلث (یک سوم) ترکه

قانون به شما اجازه می دهد تا در مورد یک سوم اموال خود، خارج از قواعد ارث، تصمیم گیری کنید. این بخش فرصت بزرگی برای تحقق آرزوهای شماست.

• توضیح محدودیت یک سوم: به یاد داشته باشید که شما تنها می توانید در خصوص یک سوم از کل دارایی های خود وصیت کنید. مازاد بر آن، نیازمند اجازه وراث است.
• موارد مصرف ثلث: به وضوح مشخص کنید که می خواهید این یک سوم از اموال شما در چه راهی مصرف شود. این می تواند شامل امور خیریه (ساخت مسجد، مدرسه، کمک به نیازمندان)، بخشش به افراد غیر وراث یا حتی حق الزحمه وصی و ناظر باشد.
• تأکید بر مشخص کردن دقیق موارد مصرف: هرچه دقیق تر موارد مصرف را بیان کنید، ابهام کمتری در اجرا ایجاد خواهد شد.

توصیه های معنوی و اخلاقی

وصیت نامه نه تنها یک سند حقوقی، بلکه می تواند یک پیام معنوی و عاطفی برای بازماندگان باشد. این بخش فرصتی برای بیان احساسات و خواسته های قلبی شماست.

• طلب حلالیت از افراد: از تمامی کسانی که حقی بر شما داشته اند یا ناخواسته باعث رنجششان شده اید، طلب بخشش و حلالیت کنید.
• توصیه به پرهیزکاری، صلح و دوستی: توصیه هایی اخلاقی و معنوی برای خانواده و دوستان خود بنویسید؛ مثلاً آن ها را به پرهیزکاری، رعایت حق الناس، صلح و دوستی، و کمک به یکدیگر تشویق کنید.

پایان وصیت نامه

پایان وصیت نامه نیز به همان اندازه شروع آن مهم است. این بخش سند را تکمیل و رسمیت می بخشد.

• تأکید مجدد بر درج تاریخ دقیق: بار دیگر، تاریخ دقیق (روز، ماه، سال) را به خط خود در انتهای وصیت نامه بنویسید. این تکرار، اهمیت تاریخ را نشان می دهد.
• تأکید بر امضای موصی: حتماً وصیت نامه را در ذیل آن، با امضای خود به پایان برسانید. بدون امضا، سند بی اعتبار است.
• اشاره به حضور شهود (اختیاری): اگرچه وصیت نامه دستی نیازی به شاهد ندارد، اما حضور و امضای چند شاهد (با ذکر مشخصات آن ها) می تواند به افزایش اطمینان و اثبات صحت وصیت نامه در صورت بروز اختلاف کمک کند و ارزش اثباتی آن را دوچندان نماید.

تنفیذ وصیت نامه دستی (اجرا و تأیید وصیت پس از فوت)

پس از اینکه یک وصیت نامه دستی با دقت و رعایت تمامی شرایط قانونی نگاشته شد، گام بعدی تنفیذ آن است. تنفیذ در واقع به معنای تأیید و اجرای مفاد وصیت نامه پس از فوت وصیت کننده است. این فرآیند، به خصوص زمانی اهمیت می یابد که وصیت کننده در وصیت نامه خود، مازاد بر یک سوم از اموالش را به اشخاص یا مصارف خاصی اختصاص داده باشد.

تنفیذ در مورد وصیت مازاد بر ثلث: ماده 843 قانون مدنی

قانون مدنی ایران در ماده 843 به صراحت این موضوع را روشن کرده است: «وصیت به زیاده بر ثلث ترکه، نافذ نیست مگر به اجازه وراث و اگر بعضی از ورثه اجازه دهد، فقط نسبت به سهم او نافذ است.» این ماده، چارچوب قانونی تنفیذ وصیت نامه هایی را که فراتر از ثلث ترکه هستند، مشخص می کند.

بر اساس این ماده، اگر فردی در وصیت نامه دستی خود، بیش از یک سوم (ثلث) از کل دارایی هایش را به کسی بخشیده یا برای امری تعیین تکلیف کرده باشد، آن بخش از وصیت که مازاد بر ثلث است، تنها با رضایت و اجازه تمامی ورثه قانونی، قابل اجرا خواهد بود. در صورت عدم رضایت همه وراث، وصیت تنها تا همان مقدار یک سوم از کل اموال، نافذ و معتبر خواهد بود.

• اگر همه وراث مازاد بر ثلث را اجازه دهند، کل وصیت اجرا می شود.
• اگر تنها برخی از وراث اجازه دهند، آن بخش از وصیت مازاد بر ثلث، فقط نسبت به سهم الارث آن دسته از ورثه که رضایت داده اند، اجرا می شود. به عنوان مثال، اگر وصیت کننده نصف اموال خود را وصیت کرده باشد و تنها یک فرزند از دو فرزند رضایت دهد، تنها یک چهارم از کل اموال (یعنی نصف سهم فرزند رضایت دهنده) از وصیت مازاد بر ثلث اجرا خواهد شد.
• اگر هیچ یک از وراث رضایت ندهند، وصیت صرفاً تا میزان ثلث کل ترکه نافذ است و مابقی باطل خواهد بود.

مراحل قانونی اثبات صحت و اعتبار وصیت نامه در دادگاه

گاهی اوقات، ممکن است پس از فوت وصیت کننده، ورثه یا سایر ذی نفعان، نسبت به صحت و اعتبار وصیت نامه دستی اختلاف پیدا کنند. در چنین شرایطی، وصیت نامه باید در دادگاه صالح مورد بررسی قرار گیرد تا صحت و اعتبار آن احراز شود. مراحل معمول این فرآیند عبارتند از:

1. تقدیم دادخواست: شخصی که مدعی اعتبار وصیت نامه است (مثلاً وصی یا یکی از موصی له ها)، باید دادخواستی به دادگاه حقوقی ارائه دهد و درخواست تنفیذ وصیت نامه را مطرح کند.
2. بررسی اصالت خط و امضا: دادگاه برای احراز اصالت وصیت نامه، ممکن است دستور به کارشناسی خط و امضا دهد. کارشناس خطاطی، با مقایسه دستخط و امضای وصیت نامه با نمونه های مسلم خط و امضای وصیت کننده (مانند اسناد رسمی، چک ها، نامه ها و…)، نظر خود را اعلام می کند.
3. شهادت شهود (در صورت وجود): اگر وصیت نامه دارای شهود باشد، شهادت آن ها می تواند به اثبات صحت وصیت نامه کمک شایانی کند.
4. بررسی شرایط اهلیت موصی: دادگاه ممکن است شرایط اهلیت موصی (سلامت عقل، بلوغ و رشد) را در زمان نگارش وصیت نامه مورد بررسی قرار دهد.
5. صدور حکم: پس از بررسی تمامی دلایل و مدارک، دادگاه در خصوص صحت و اعتبار وصیت نامه و تنفیذ آن (در صورت لزوم مازاد بر ثلث) حکم صادر می کند.

توجه به این مراحل قانونی، به شما کمک می کند تا با آمادگی بیشتری در مسیر اجرای وصیت نامه خودنوشت گام بردارید و از حقوق خود و عزیزان تان دفاع کنید.

نمونه وصیت نامه شرعی و قانونی (قابل کپی و ویرایش)

نگارش یک وصیت نامه دستی، فرصتی است تا شما با آرامش خاطر، تمام خواسته ها و انتظارات خود را برای پس از فوت بیان کنید. نمونه زیر، یک الگوی جامع و شرعی است که تمامی بخش های مهمی را که پیش تر به آن ها اشاره شد، پوشش می دهد. می توانید این متن را کپی کرده و با توجه به شرایط و خواسته های شخصی خود، آن را تکمیل و ویرایش کنید. یادتان باشد، هر کلمه از این وصیت نامه باید با دستخط خود شما نوشته شود، تاریخ دقیق آن ذکر شده و امضای شما در پایان آن ثبت گردد.

---

بسم الله الرحمن الرحیم

اینجانب [نام کامل وصیت کننده] فرزند [نام پدر] به شماره شناسنامه [شماره شناسنامه] به کد ملی [کد ملی] صادره از [محل صدور شناسنامه] و ساکن [آدرس کامل محل سکونت فعلی]، پس از اقرار به یگانگی و وحدانیت خداوند متعال و نبوت تمامی پیامبران الهی و خاتمیت حضرت محمد (ص) و امامت ائمه دوازده گانه معصومین علیهم السلام و عصمت و ولایت چهارده معصوم (ع) و سایر عقاید دین مبین اسلام (شامل اصول و فروع آن)، در کمال صحت و سلامت عقل و جسم و با اراده ی آزاد و رضایت کامل و بدون هیچ گونه اکراه و اجباری، وصایای خود را به شرح ذیل مرقوم می دارم:

۱) تعیین وصی، ناظر و قیم (در صورت نیاز):
افراد زیر را به عنوان امین و مجریان خواسته های خود تعیین می کنم و امیدوارم با رعایت قوانین شرع، مصالح امور و رضایت الهی عمل نمایند:
الف) وصی: جناب آقای/خانم [نام کامل وصی] فرزند [نام پدر وصی] به شماره شناسنامه [شماره شناسنامه وصی] صادره از [محل صدور شناسنامه وصی]، با وظیفه و اختیارات [شرح دقیق وظایف و اختیارات وصی].
ب) ناظر: جناب آقای/خانم [نام کامل ناظر] فرزند [نام پدر ناظر] به شماره شناسنامه [شماره شناسنامه ناظر] صادره از [محل صدور شناسنامه ناظر]، با وظیفه نظارت بر [شرح دقیق وظایف و اختیارات ناظر].
ج) قیم اطفال (در صورت وجود فرزند صغیر): جناب آقای/خانم [نام کامل قیم] فرزند [نام پدر قیم] به شماره شناسنامه [شماره شناسنامه قیم] صادره از [محل صدور شناسنامه قیم]، برای نگهداری و تربیت فرزند/فرزندان [نام فرزندان صغیر] با اختیارات [شرح دقیق اختیارات قیم].
حق الزحمه وصی [میزان حق الزحمه وصی]، ناظر [میزان حق الزحمه ناظر] و قیم [میزان حق الزحمه قیم] تعیین می شود.

۲) توصیه ها در مورد کفن و دفن و مراسمات:
*   محل دفن: [محل دقیق دفن، مثلاً قطعه ای خاص در یک آرامستان مشخص].
*   نحوه دفن: [توضیحات خاص در مورد غسل، کفن، نماز میت و سایر اعمال تجهیز].
*   چگونگی سنگ قبر: [مشخصات یا طرح مورد نظر برای سنگ قبر].
*   هزینه های مربوطه: [میزان یا نحوه پرداخت هزینه های کفن و دفن].
*   مراسمات سوگواری (ختم، سوم، هفت، چهلم، سالگرد و ...): [نحوه برگزاری مراسمات، مثلاً سادگی یا برگزاری در مسجد/حسینیه خاص و هزینه ها].
*   سایر خیرات و برنامه ها: [مثلاً اطعام فقرا، قرائت قرآن در منزل یا قبرستان].

۳) مشخصات همسر و فرزندان:
نام همسر/همسران: [نام و نام خانوادگی، نام پدر، شماره شناسنامه و سایر توضیحات].
نام فرزند/فرزندان: [نام و نام خانوادگی، نام پدر، شماره شناسنامه و سایر توضیحات].

۴) صورت اموال و دارایی ها:
تمام اموال و دارایی های منقول (قابل جابجایی) و غیرمنقول (غیرقابل جابجایی) بنده به شرح ذیل می باشد:
*   اموال غیرمنقول:
    *   خانه مسکونی واقع در [آدرس دقیق] با پلاک ثبتی [شماره پلاک] و مساحت [متراژ].
    *   زمین واقع در [آدرس دقیق] با پلاک ثبتی [شماره پلاک] و مساحت [متراژ].
*   اموال منقول:
    *   اتومبیل [نوع و مدل خودرو] به شماره پلاک [شماره پلاک خودرو].
    *   حساب بانکی در [نام بانک] به شماره حساب [شماره حساب] و شماره کارت [شماره کارت].
    *   سهام شرکت [نام شرکت] به تعداد [تعداد سهام].
    *   جواهرات و اشیای قیمتی [ذکر مشخصات دقیق].
    *   سایر اموال و دارایی ها: [ذکر موارد دیگر با مشخصات دقیق].

۵) امانت هایی که دیگران نزد من دارند:
این امانت ها (شامل پول، اموال، اشیاء و ...) متعلق به اشخاص دیگر بوده و باید به صاحبانشان بازگردانده شود:
*   [شرح امانت اول] که متعلق به [نام صاحب امانت] می باشد.
*   [شرح امانت دوم] که متعلق به [نام صاحب امانت] می باشد.

۶) امانت هایی که بنده نزد دیگران دارم:
امانت های بنده نزد اشخاص ذیل می باشد و باید پس گرفته شوند:
*   [شرح امانت اول] نزد [نام شخص] در [محل نگهداری] و چگونگی دریافت آن.

۷) مطالبات بنده از دیگران (بدهکاران):
اشخاص ذیل به بنده بدهکار هستند و مبالغ زیر را باید پرداخت کنند:
*   آقای/خانم [نام بدهکار] به مبلغ [مبلغ بدهی] بابت [دلیل بدهی].

۸) دیون و بدهی ها:
بدهی ها و دیونی که بنده باید به طلبکاران بپردازم به شرح زیر است:
*   بدهی به آقای/خانم [نام طلبکار] به مبلغ [مبلغ بدهی] بابت [دلیل بدهی].
*   مهریه همسر/همسران (در صورت عدم پرداخت کامل): [میزان مهریه باقی مانده و نام همسر].
*   سایر بدهی ها: [ذکر دقیق سایر بدهی ها].

۹) واجبات عبادی قضا شده:
برای انجام واجبات عبادی که بر ذمه ی من است و باید برای آن ها اجیر گرفته شود، تصمیمات زیر را دارم:
الف) نمازها: [تعداد تقریبی نمازهای یومیه قضا شده و یا نمازهای نذر/عهد/قسم].
ب) روزه ها: [تعداد تقریبی روزه های قضا شده ماه مبارک رمضان، عهد، نذر یا کفاره].
ج) حج واجب: [در صورت عدم انجام حج واجب، تعیین تکلیف برای اجیر گرفتن].
برای اجیر گرفتن جهت انجام این واجبات، مبلغ [مبلغ تعیین شده] از ترکه بنده هزینه شود/جناب آقای/خانم [نام فرد] برای این منظور اجیر شود.

۱۰) واجبات مالی:
واجبات مالی که باید از ترکه پرداخت شود:
*   خمس: [میزان خمس].
*   زکات: [میزان زکات].
*   کفارات: [نوع و میزان کفاره].
*   ردّ مظالم: [میزان رد مظالم].
*   دیه یا جریمه: [میزان و دلیل دیه یا جریمه].
*   نذر، عهد، قسم: [شرح نذرها یا عهدهای مالی].

۱۱) تعیین تکلیف ثلث ترکه (یک سوم اموال):
یک سوم از کل دارایی ها و اموال بنده پس از پرداخت دیون و واجبات، به شرح ذیل مصرف شود:
*   [مثال: مبلغ [مبلغ] برای امور خیریه در [نام موسسه خیریه/مورد خاص] اهدا شود.]
*   [مثال: خانه مسکونی واقع در [آدرس] به عنوان هدیه به [نام شخص/موسسه] تعلق گیرد (به شرط عدم تجاوز از ثلث).]
*   [مثال: هزینه های مربوط به [مراسمات، خیرات] از این محل تأمین شود.]
*   [سایر موارد مصرف ثلث، مانند بخشش به غیر وراث، ساخت و ساز و ...].

۱۲) توصیه های معنوی، تجربیات و سایر سفارشات:
در پایان، از تمامی کسانی که بر من حقی داشته اند و نتوانسته ام یا فراموش کرده ام که حقوقشان را ادا کنم، طلب بخشش و حلالیت دارم. از همه اقوام، دوستان، آشنایان، همکاران و همسایگان خود طلب مغفرت و دعای خیر دارم.
توصیه می کنم فرزندانم و تمامی بازماندگان، همواره به تقوای الهی پایبند باشند، در زندگی خود راه حق و عدالت را بپیمایند، با یکدیگر صلح و دوستی داشته باشند و از هرگونه کینه و اختلاف بپرهیزند. همچنین آن ها را به [توصیه معنوی یا اخلاقی خاص دیگر].

«فَمَنْ بَدَّلَهُ بَعْدَ ما سَمِعَهُ فَإِنَّما إِثْمُهُ عَلَى الَّذینَ یُبَدِّلُونَهُ إِنَّ اللَّهَ سَمیعٌ عَلیمٌ» (آیه 181 سوره بقره)
پس هر کس آن [وصیت] را بعد از شنیدنش تغییر دهد، گناهش تنها بر [گردن] کسانی است که آن را تغییر می دهند. آری، خدا شنوای داناست.

این وصیت نامه در تاریخ [روز] [ماه] سال [سال] هجری شمسی (برابر با [تاریخ هجری قمری] هجری قمری)، با اطلاع و رضایت کامل، در کمال سلامت عقلی و جسمی و هوشیاری اینجانب [نام کامل وصیت کننده] و با دستخط کامل خود اینجانب نوشته و تنظیم گردید.

نام کامل و امضای وصیت کننده/اثر انگشت: [محل امضا و اثر انگشت]

نام و امضای وصی: [محل امضا]
نام و امضای ناظر: [محل امضا]
نام و امضای قیم (در صورت لزوم): [محل امضا]

اسامی و امضای شهود (اختیاری):
۱) نام کامل: [نام شاهد ۱] امضا: [امضای شاهد ۱]
۲) نام کامل: [نام شاهد ۲] امضا: [امضای شاهد ۲]
۳) نام کامل: [نام شاهد ۳] امضا: [امضای شاهد ۳]

سایر توضیحات: [در صورت نیاز به افزودن توضیحات نهایی]

---

به خاطر داشته باشید که این یک نمونه کلی است و باید آن را به دقت، شخصی سازی کرده و تمامی جزئیات مربوط به زندگی و اموال خود را در آن بگنجانید. پس از نگارش کامل، حتماً آن را در مکانی امن و در دسترس افراد مورد اعتماد خود نگهداری کنید. برای اطمینان بیشتر، می توانید یک کپی از آن را در اختیار وصی یا یکی از فرزندان مورد اعتماد خود قرار دهید و محل نگهداری وصیت نامه اصلی را به آن ها اطلاع دهید. این سند ارزشمند، باید به گونه ای حفظ شود که پس از فوت، به راحتی پیدا شده و به اجرا درآید. مشاوره با یک وکیل یا مشاور حقوقی در مراحل پایانی، به شما کمک می کند تا از جامعیت و قانونی بودن وصیت نامه خود کاملاً اطمینان حاصل کنید.

نتیجه گیری

نگارش وصیت نامه دستی، اقدامی مسئولانه و هوشمندانه است که می تواند آرامش خاطر عمیقی را برای وصیت کننده و بازماندگانش به ارمغان آورد. در این مسیر، آگاهی از تمامی جنبه های قانونی و شرعی، از جمله شرایط صحت، ارکان نگارش و نحوه تنفیذ، امری حیاتی است. یک وصیت نامه خودنوشت، سندی است که نه تنها تکلیف اموال و دارایی ها را پس از فوت مشخص می کند، بلکه صدای خواسته ها و توصیه های معنوی شما را نیز به گوش عزیزان تان می رساند و از بروز بسیاری از اختلافات خانوادگی جلوگیری می کند.

همان طور که گفته شد، سه رکن اساسی برای اعتبار وصیت نامه دستی، نگارش کامل با دستخط موصی، درج تاریخ دقیق و امضای او در ذیل سند است. رعایت مو به موی این نکات، تضمین کننده اعتبار قانونی وصیت نامه شما در محاکم قضایی خواهد بود. همچنین، توجه به جزئیات در تعیین وصی، مشخص کردن اموال، دیون، واجبات عبادی و تعیین تکلیف ثلث ترکه، به شما کمک می کند تا یک سند جامع و کامل تنظیم کنید. در نهایت، با نگهداری وصیت نامه در مکانی امن و اطلاع رسانی به افراد معتمد، می توانید اطمینان حاصل کنید که آخرین خواسته های شما به بهترین شکل ممکن به اجرا درخواهند آمد. این اقدام نه تنها برای شما، بلکه برای آرامش و آسایش خانواده تان پس از شما، میراثی گرانبها خواهد بود.